Μηχανισμοί εμφάνισης αντοχής στα αντιβιοτικά

Η δημιουργία νέων αναδυόμενων αντοχών στα αντιβιοτικά από τα βακτήρια αποτελεί πλέον μείζον παγκόσμιο ζήτημα καθώς πληθαίνουν σε ετήσια βάση οι καταγραφές εμφάνισης σοβαρών λοιμώξεων από ανθεκτικά στελέχη, ιδιαίτερα σε πληθυσμούς ασθενών που πάσχουν από σοβαρά νοσήματα. Με δεδομένη την εν λόγω εικόνα απαραίτητο κρίνεται να γίνουν απόλυτα κατανοητοί οι μηχανισμοί αντοχής των βακτηρίων ούτως ώστε να επιτευχθούν αποτελεσματικότερα μέτρα θωράκισης των αντιβιοτικών εκείνων σκευασμάτων τα οποία αποτελούν την πρώτη γραμμή στα θεραπευτικά σχήματα που χορηγούνται για ανθρώπινη χρήση.

Τα αντιβιοτικά σκευάσματα με βάση τη δράση τους χωρίζονται σε: (α) βακτηριοκτόνα  τα οποία προκαλούν ταχεία θανάτωση των παθογόνων μικροβίων σε θεραπευτικές συγκεντρώσεις. Εδώ ανήκουν τα β-λακταμικά αντιβιοτικά, τα γλυκοπεπτίδια, οι αμινογλυκοσίδες και οι κινολόνες (β) βακτηριοστατικά τα οποία προκαλούν αναστολή του πληθυσμού των παθογόνων μικροβίων  σε θεραπευτικές συγκεντρώσεις. Σε αυτά ανήκουν οι τετρακυκλίνες, τα μακρολίδια, οι λινκοσαμίδες και οι σουλφοναμίδες

Οι μηχανισμοί εμφάνιησης αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά σκευάσματα διακρίνονται βασικά σε δύο κατηγορίες: (α) τη φυσική ή ενδογενή αντοχή και, (β) την επίκτητη αντοχή.  Η φυσική ή ενδογενής αντοχή είναι χρωμοσωμικού χαρακτήρα και ανεξάρτητη της χρήσης αντιβιοτικών αφού παρουσιάζεται σε όλα τα στελέχη των μικροβίων. Η επίκτητη αντοχή μπορεί να εμφανιστεί είτε μετά από (i) σημειακές μεταλλάξεις στο χρωμόσωμα είτε μετά από την (ii) απόκτηση εξωγενούς γενετικού υλικού από άλλα βακτήρια. Η επίκτητη αντοχή, έχει απόλυτη συσχέτιση με τη χρήση αντιβιοτικών και παρουσιάζεται σε ορισμένα στελέχη μικροβίων.

1. Οι σημειακές μεταλλάξεις συναντώνται αρκετά σπάνια, είναι τυχαίου χαρακτήρα και αφορούν το χρωμοσωμικό DNA. Επιλέγονται δε, υπό την πίεση των αντιβιοτικών σκευασμάτων και δημιουργούνούν με τον τρόπο αυτό ανθεκτικούς πληθυσμούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεταλλαγμένη θέση πρόσδεσης της πενικιλλίνης της πρωτεΐνης PBP-2a του σταφυλοκόκκου ανθεκτικού στην μεθικιλλίνη (Methycillin Resistant Staphylococcus Aureus - MRSA).
2. Οι βασικοί τρόποι απόκτησης εξωγενούς γενετικού υλικού από άλλα βακτήρια μέσω της μεταφοράς γονιδίων που εντοπίστηκαν μέχρι σήμερα είναι τρεις:

• Ο μετασχηματισμός ο οποίος αποτελεί τη διαδικασία πρόσληψης, από ορισμένα βακτήρια, μορίων χρωμοσωμικού DNA (το οποίο έχει προκύψει από τη λύση άλλων βακτηρίων και βρίσκεται ελεύθερο στο περιβάλλον). Στον μηχανισμό αυτό, το "ξένο" DNA εισέρχεται στο κύτταρο-δέκτη όπου και ενσωματώνεται στο χρωμόσωμα του σχηματίζοντας έτσι με ανασυνδυασμό νέα «μωσαϊκά» γονίδια. Αυτό το φαινόμενο είναι σύνηθες σε gram θετικούς (+) κόκκους βακτηρίων.
   

• Η σύζευξη η οποία χαρακτηρίζεται ως ο βασικότερος μηχανισμός μεταβίβασης γονιδίων αντοχής στους gram αρνητικούς (-) κόκκους βακτηρίων. Η μεταφορά του γενετικού υλικού γίνεται μέσω των πλασμιδίων τα οποία φέρουν ένα ή περισσότερα γονίδια αντοχής (πλασμίδια πολλαπλής αντοχής). Να σημειωθεί ότι, τα πλασμίδια είναι εξωχρωμοσωμικά κυκλικά μόρια διπλής έλικας DNA, τα οποία αντιγράφονται αυτόνομα σε σχέση με το βακτηριακό χρωμόσωμα ενώ κάποιες φορές δύναται να ενσωματωθούν και στο χρωμόσωμα. Στον μηχανισμό σύζευξης απαιτείται η άμεση επαφή μεταξύ δύο βακτηρίων - δότη και δέκτη - η οποία εξασφαλίζεται με ειδικά ινίδια.

• Η μεταγωγή η οποία εμφανίζεται με τη βοήθεια και μεσολάβηση των ιών με χαρακτηριστικό παράδειγμα την προσβολή ενός βακτηρίου από έναν βακτηριοφάγο (ειδική κατηγορία ιών οι οποίοι προσβάλουν βακτήρια). Στη φάση πολλαπλασιασμού του βακτηριοφάγου εντός βακτηριακού κυττάρου μικρά τμήματα του βακτηριακού DNA μπορούν τυχαία να ενσωματωθούν στον ιό. Στη συνέχεια και όταν ο ιός προσβάλλει ένα άλλο βακτήριο το DNA του πρώτου ελευθερώνεται στο δεύτερο βακτήριο. Συνήθως όμως το δεύτερο βακτήριο που προσβάλλεται  θανατώνεται από τον ιό. Στην περίπτωση εκείνη όμως που επιζήσει, το πιθανότερο είναι τα ένζυμα του βακτηρίου να αποπολυμερίσουν το ξένο DNA παρά να εμφανιστεί ενσωμάτωση. Εν τέλει, ο δέκτης αποκτά ιδιότητες που δεν είχε προηγουμένως.
  Όλες οι προαναφερθείσες αλλαγές στο γενετικό υλικό των βακτηρίων οδηγούν στην παραγωγή πρωτεϊνών με διαφοροποιημένη δράση που με τη σειρά τους δρουν καταλυτικά στην εμφάνιση της βακτηριακής αντοχής. Οι κυριότερες πρωτεϊνικές αλλαγές αφορούν την παραγωγή αδρανοποιητικών ενζύμων όπως για παράδειγμα οι β-λακταμάσες οι οποίες αδρανοποιούν τα β-λακταμικά αντιβιοτικά και παράγονται τόσο από Gram θετικά (+) όσο και από Gram αρνητικά (-) βακτήρια, μεταβολές στις πενικιλλινοσυνδετικές πρωτεΐνες (PBP) οι οποίες βρίσκονται στον περιπλασματικό χώρο των Gram θετικών (+) βακτηρίων και δεσμεύουν τις πενικιλλίνες και τα άλλα β-λακταμικά μή επιτρέποντας τους να προχωρήσουν στο εσωτερικό του μικροβίου, μεταβολή στη διαπερατότητα των πορινών με αλλαγές στη δομή τους εμποδίζοντας έτσι την είσοδο αντιβιοτικών στο εσωτερικό του βακτηρίου και τέλος, τροποποίηση του τρόπου δράσης η οποία κυρίως εμφανίζεται μεταξύ στελεχών ορισμένου είδους χάνοντας έτσι την ευαισθησία τους σε συγκεκριμένο αντιβιοτικό (όπως οι τετρακυκλίνες για παράδειγμα).
  Παρόλο ότι, η ικανότητα των βακτηρίων να αναπτύσσουν αντοχή στα αντιβιοτικά είναι θέμα συνεχούς εξέλιξης, η μεγαλύτερη ευθύνη βαραίνει τον ανθρώπινο παράγοντα. Έτσι, όσο πιο επισταμένα επιτηρείται και μελετείται εις βάθος το φαινόμενο αυτό τόσο πιο έτοιμη θα είναι και η επιστημονική κοινότητα στην εμφάνιση νέων προκλήσεων και δοκιμασιών προκειμένου να προασπιστεί το πολύτιμο αυτό όπλο της υγείας που το 1928 ο I.Fleming ανακάλυψε τυχαία στα τρυβλία του εργαστηρίου του και που μετέπειτα έσωσε και συνεχίζει να σώζει εκατομμύρια ζωές συνανθρώπων μας.

Marios K. Genakritis

GMDP Inspector

BSc. Pharmacy / MSc. Health Management

Superbugs found in New York’s Hudson River

They thought it was only happening in the rivers of India—but scientists have now discovered antibiotic-resistant superbugs in the Hudson River around New York.
Untreated raw sewage, pumped directly into the river, appears to be the source, say scientists from the city’s Columbia University. The bugs are resistant to common antibiotics such as ampicillin and tetracycline, which are usually used to treat ear infections, pneumonia and salmonella.

According to NASA and NOAA, last month was one of the hottest months on record globally, and the 340^th month in a row to hit higher-than-average temperatures. This week is especially bad as a “drunken” weather pattern rips across the Midwest and East Coast. All of this sticky heat means people are desperately seeking ways to cool off, but if you’re taking a dip in the Hudson River, as sweaty New Yorkers undoubtedly will do this weekend, you may be cooling down with some unsavory swimming buddies.

In certain spots between Westchester’s Tappan Zee Bridge and lower Manhattan, the study—published this week in the Journal of Water and Health—found antibiotic-resistant pathogens in the river. Even better, they think the microbes can be tracked back to untreated sewage. Now doesn’t that just make you want to get out the sunscreen and go all Wet Hot American Summer?

Humans often get infections after going swimming, however, and they are rarely serious enough to require antibiotics. But there could be health concerns down the line. As noted by the researchers from Columbia University, rivers can serve as incubators for bacteria. Kind of like the way some rookie criminals learn new tricks in prison, superbugs in rivers can easily pass their drug-resistant genes on to normal bacteria. The microbes found in the Hudson are resistant to ampicillin and tetracycline, anitibiotics commonly used for ailments from ear infections to pneumonia.

Maryn McKenna, author of Superbug, says this isn’t the first time antibiotic-resistant bacteria have been found in U.S. rivers. (She wrote about the topic for Wired in 2011.) “This report looks interesting because the researchers found disease-causing organisms that were resistant,” McKenna told me in an email. “In the past, the findings have been of benign bacteria that happened to be carrying resistance DNA.” She says these new findings may mean more direct risk of causing disease in humans.

Of course, this is just another chapter in the story of antibiotic-resistance. The Infectious Diseases Society of America reports that 2 million Americans develop hospital-acquired infections a year. This results in 99,000 deaths, “the vast majority of which are due to antibacterial (antibiotic)-resistant pathogens.” Aside from untreated sewage, resistance has been linked to overuse of antibiotics in both people and livestock. In fact, the Natural Resource Defense Council (which publishes OnEarth) reports that over 80 percent of antibiotics in the U.S. is used on food animals, most of whom aren’t even sick. Yum.

Sweating yet? Our summertime heroes used to be the ice cream man and the lifeguards at your neighborhood pool. But you’d do well to add water quality scientists to that list—because they’re the ones who are really looking out for you.

Image: NIAID

Η σπουδαιότητα του αντιβιογράμματος στην αντιμετώπιση του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής

Η ταχεία αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της μικροβιακής αντοχής έναντι των αντιβιοτικών τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί ως μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η αλόγιστη και εντατική χρήση αντιβιοτικών καταπολεμά τα ευαίσθητα μικρόβια οδηγώντας στη φυσική επιλογή και επιβίωση των ανθεκτικών στελεχών. Παρόλο που η μικροβιακή αντοχή είναι πιο συνήθης σε νοσοκομειακούς χώρους απ’ ότι στην κοινότητα, τα μικρόβια που συναντώνται συχνότερα σε παθολογικά περιστατικά μιας κοινότητας είναι δυνατόν να εμφανίσουν επίκτητη αντοχή. Η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση λοιμώξεων που οφείλονται στην αντίσταση λόγω της συμβατικής συνταγογράφησης αντιβιοτικών οδηγεί σε αύξηση τόσο της νοσηρότητας όσο και της θνησιμότητας. Επιπρόσθετα οι θεραπευτικές επιλογές, ακόμη και για κοινές λοιμώξεις, γίνονται προοδευτικά πολύ περιορισμένες και σε μερικές των περιπτώσεων μέχρι και ανύπαρκτες. Σημαντικό εργαλείο προς την εξομάλυνση της παρουσίας του φαινομένου αυτού αποτελεί η εφαρμογή κατάλληλα προετοιμασμένων αντιβιογραμμάτων για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της μικροβιακής αντοχής.

Το αντιβιόγραμμα ουσιαστικά είναι το αποτέλεσμα εργαστηριακών δοκιμών προσδιορισμού της ευαισθησίας ενός απομονωμένου βακτηριακού στελέχους σε διαφορετικές κατηγορίες αντιβιοτικών. Η μέτρηση της ευαισθησίας ενός μικροβιακού στελέχους σε κάποιο αντιβιοτικό, βασίζεται κυρίως στην MIC - Ελάχιστη Ανασταλτική Συγκέντρωση. Δηλαδή την ελάχιστη συγκέντρωση του αντιβιοτικού η οποία αναστέλλει τη μικροβιακή ανάπτυξη in vitro. Πρωταρχικός σκοπός ενός αντιβιογράμματος, είναι να μετρηθεί η ευαισθησία στα συνήθη αντιβιοτικά ενός μικροβίου ενώ ως δευτερεύων στόχος εντοπίζεται η ανίχνευση μιας πιθανής αναδυόμενης ανθεκτικότητας μικροβιακών στελεχών, που μπορεί να οφείλεται σε νέους μηχανισμούς αντοχής. Με τη μέθοδο αυτή, επιλέγεται κάθε φορά το καταλληλότερο αντιβιοτικό και δοσολογία (βασισμένη στη γνώση της φαρμακοκινητικής και την MIC) προκειμένου να αποφευχθεί η αποτυχία μιας θεραπείας. Η χρονική περίοδος που καλύπτουν τα περισσότερα αντιβιογράμματα κυμαίνεται από έξι έως δώδεκα μήνες.

Σταθερά ακριβή δεδομένα, μέσω αντιβιογραμμάτων,  μπορούν όχι μόνο να οδηγήσουν στην επιτυχή θεραπεία μιας λοίμωξης αλλά και να παρέχουν παράλληλα στους ιατρούς, τους επαγγελματίες υγείας όσο και στους ασθενείς την εμπιστοσύνη της θεραπευτικής συνταγογράφησης καθώς και την απαραίτητη εκείνη γνώση προκειμένου να αξιολογούν σωστά αναφορές που τους κατακλύζουν και σχετίζονται με το ευαίσθητο ζήτημα της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά.

Στον αντίποδα η έλλειψη τυποποίησης, στη σύσταση των αντιβιογραμμάτων πιθανόν να οδηγήσει σε εσφαλμένη ερμηνεία των δεδομένων και κατά συνέπεια σε ακατάλληλη συνταγογράφηση μιας αντιμικροβιακής θεραπείας.

Τα αντιβιογράμματα δύναται να παρέχουν τις τάσεις της αντιμικροβιακής ευαισθησίας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο ενώ μπορεί να συνοψίζουν τα αποτελέσματα δοκιμών ευαισθησίας για ένα ολόκληρο νοσοκομείο νοσηλείας, εξωτερικά ιατρεία, μονάδες εντατικής θεραπείας ή ακόμη και από μεμονωμένους θαλάμους ασθενών. Η συνάθροιση αντιβιογραμμάτων, από τα κλινικά εργαστήρια, θα μπορούσε να αποτελέσει μια χρήσιμη μέθοδο επιτήρησης σε κοινότητες όπου τα δεδομένα των αντιβιογραμμάτων σε νοσοκομειακό επίπεδο θα είναι εύκολα διαθέσιμα και που παράλληλα μια πιο εντατική επιτήρηση δεν είναι πρακτική λόγω έλλειψης οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

Στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας καθώς επίσης και στρατηγικών που αναπτύσσονται κατά καιρούς για την αντιμετώπιση του ζητήματος της μικροβιακής αντοχής, η διενέργεια αντιβιογραμμάτων πρέπει να αποτελεί βασικό καταλύτη στον περιορισμό του εύρους του εν λόγω προβλήματος. Προς την κατεύθυνση αυτή απαραίτητη κρίνεται η σύσταση επιστημονικών ομάδων αποτελούμενων από μικροβιολόγους, κλινικούς φαρμακοποιούς και ιατρούς, σε όλες τις βαθμίδες Υγείας, με σκοπό τη διαφύλαξη της διαθεσιμότητας και αποτελεσματικότητας των αντιμικροβιακών αγωγών μέσα από την ανάπτυξη πρωτοκόλλων περιορισμού της χρήσης των αντιβιοτικών καθοριστικής σημασίας (Critical Importance Antibiotics), των νεώτερων αντιβιοτικών καθώς και τη δημιουργία κατευθυντήριων οδηγιών για την ορθολογιστική χρήση των αντιβιοτικών.

 

Μάριος Γενακρίτης

Φαρμακοποιός, Αντιπρόεδρος ‘‘Φαρμακοποιών του Κόσμου – Κύπρου’’ , Μέλος Εθνικής Επιτροπής Επιτήρησης Μικροβιακής Αντοχής

B.Sc Pharmacy , M.Sc Health Management
European Medicines Agency (EMA) Inspector

 

Ανθεκτικά στελέχη του Clostridium difficile λυμαίνονται στα νοσοκομεία

Δύο στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους στελέχη του μικροβίου Clostridium difficile (κλωστηρίδιο το δύσκολο) ανέπτυξαν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και κατάφεραν να εξαπλωθούν ταχέως στα νοσοκομεία σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό έντυπο Nature Genetics.


Οι ερευνητές των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ κατάφεραν να τεκμηριώσουν πως το βακτήριο κατάφερε να "ταξιδέψει" ανά τον κόσμο. Τα στελέχη της νοσοκομειακής λοίμωξης κατάφεραν να γίνουν απειλητικά μόλις ανέπτυξαν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. 



Αξίζει να σημειωθεί ότι το Clostridium difficile έχει γίνει αιτία θανάτου 14.000 ατόμων φέτος, μόνο στις ΗΠΑ. 



Η λοίμωξη φυσικά δεν είναι νέα στα νοσοκομεία. Αλλά την τελευταία δεκαετία η επιστημονική ανησυχία αυξάνεται διαρκώς, μετά από εκτεταμένα περιστατικά σε νοσοκομεία της Ευρώπης, των ΗΠΑ και του Καναδά.



Υπαίτιος σε όλες τις περιπτώσεις είναι ένα σπάνιο στέλεχος του Clostridium difficile που είναι και η συχνότερη αιτία λοίμωξης στην Βόρεια Αμερική. 



Ο γενετικός κώδικας του Clostridium difficile μεταλλάσσεται γρήγορα. Συγκρίνοντας λοιπόν τον γενετικό κώδικα στελεχών του μικροβίου, οι ερευνητές κατάφεραν να συσχετίσουν μεταξύ τους τα στελέχη. 



Διευρύνοντας την αποκωδικοποίηση σε 151 δείγματα από μολύνσεις σε 19 χώρες, κατάφεραν να "οικοδομήσουν" την εικόνα της εξάπλωσης των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά στελεχών. 



Το στέλεχος FQR1 που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και πέρασε στην Ελβετία και την Νότια Κορέα. 



Ένα δεύτερο στέλεχος, το FQR2, ξεκίνησε από τον Καναδά και μετά εξαπλώθηκε σε όλη την Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Αυστραλία και κατάφερε να φτάσει και στη Μεγάλη Βρετανία. 



"Αν καταφέρουμε να κατανοήσουμε πως έγινε αυτό τότε θα πάρουμε ένα πολύτιμο μάθημα. Μάλιστα τα δύο στελέχη και τρόπος που εξαπλώθηκαν να κάνει να πιστεύουμε ότι το βακτήριο είναι συχνότερο απ’ όσο νομίζουμε και μπορεί να αποκτήσει ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά", εξηγεί ο Δρ Τρέβορ Λόουλεϊ, από το Ινστιτούτο Sanger της Μ.Βρετανίας.


Πηγή: Nature Genetics.

Παγκόσμια απειλή η κατάχρηση των αντιβιοτικών

Η υπερκατανάλωση αντιβιοτικών που παρατηρείται στις μέρες μας και απειλεί να επιστρέψει την ανθρωπότητα στην προ πενικιλίνης εποχή, λόγω της αυξανόμενης αντίστασης στα αντιμικροβιακά φάρμακα, προκαλεί έντονο προβληματισμό στον επιστημονικό κόσμο. Ο κίνδυνος της εμφάνισης μιας παγκόσμιας επιδημίας από τη μείωση της δραστικότητας των αντιβιοτικών απέναντι σε συνηθισμένες λοιμώξεις, εξαιτίας της κατάχρησης τους χρόνο με το χρόνο γίνεται όλο και πιο ορατός. Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτηρίδια αποτελούν καθημερινό φαινόμενο σε πολλά ευρωπαϊκά νοσοκομεία, αυξάνοντας τόσο τη νοσηρότητα όσο και τη θνησιμότητα των ασθενών καθώς και τη διάρκεια νοσηλείας σε αυτά. Η εμφάνιση ανθεκτικών μικροβίων αποτελεί μέγιστο κίνδυνο Δημόσιας Υγείας λόγω του ότι οι λοιμώξεις που προκαλούν χαρακτηρίζονται ως πολύ σοβαρές και συχνά απειλητικές για τη ζωή των ασθενών, με τεράστιο οικονομικό βάρος στα συστήματα υγείας αλλά και στα άτομα και ευρύτερα στην κοινωνία. Συγκεκριμένα οι νοσοκομειακές λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια "κοστίζουν" στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) ανά έτος 37.000 ζωές καθώς και 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ κόστη νοσηλείας. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος κρατούν, τα τελευταία χρόνια, τα ηνία στην κατάχρηση αντιβιοτικών, μεταξύ των χωρών της Ε.Ε.

Παρόλο που εντοπίζονται πολλοί λόγοι για τα διαφορετικά ποσοστά αντοχής που παρατηρούνται - όπως οι υποκείμενες ασθένειες, η ποιότητα της νοσοκομειακής περίθαλψης, τα ποσοστά ανοσοποίησης καθώς και διάφοροι άλλοι κοινωνικοί παράγοντες - ως κύρια αιτία της ανάπτυξης αντοχής των μικρόβιων στα διάφορα αντιβιοτικά χαρακτηρίζεται η αλόγιστη χρήση τους. Έτσι, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι αναγκαίο να περιοριστεί δραστικά η ανεξέλεγκτη χρήση τους στον άνθρωπο, στην κτηνοτροφία καθώς και στην εντατική ιχθυοκαλλιέργεια, διότι εντοπίζεται σαφής διασύνδεση μεταξύ χρήσης αντιβιοτικών για κτηνιατρικούς σκοπούς και ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντοχής στους ανθρώπους. Επιπρόσθετα είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί και το ζήτημα της ανεξέλεγκτης απόρριψης ληγμένων ή "οικιακών" φαρμάκων στα απορρίμματα μας, αφού με τον τρόπο αυτό ίχνη αντιβιοτικών ουσιών καταλήγουν τόσο στο πόσιμο νερό, όσο και στο έδαφος που καλλιεργούμε και κατά συνέπεια στην τροφική ανθρώπινη αλυσίδα.

 

 

Η εξάλειψη του φαινομένου της αλόγιστης χρήσης και πώλησης αντιμικροβιακών ουσιών σε ολόκληρη την αλυσίδα διακίνησης και εφοδιασμού φαρμάκων θα πρέπει να αποτελεί τον βασικό πυλώνα μιας εθνικής αλλά και παγκόσμιας στρατηγικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Καταλυτικός παράγοντας θα πρέπει επίσης να είναι και η αυστηρή και ελεγχόμενη παράλληλα συνταγογράφηση με τη βοήθεια κατευθυντήριων οδηγιών ορθολογιστικής χρήσης. Δια τούτο είναι απαραίτητη η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Βοηθητικό εργαλείο επίσης αποτελεί η συνταγματική υποχρέωση στην Ε.Ε, μέσω της συνθήκη της Λισσαβόνας, της εφαρμογής της αρχής της προφύλαξης. Επιπρόσθετα, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε το 2001 σύσταση ζητώντας από τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν δράσεις προκειμένου να διασφαλιστεί η συνετή χρήση αντιβιοτικών (2002/77/EΚ). Η σημαντικότητα της εφαρμογής των προαναφερθέντων από τα κράτη μέλη στηρίζεται στο γεγονός ότι, σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν η ανθρωπότητα δεν αντέδρασε έγκαιρα στα πρώτα ανησυχητικά μηνύματα της επιστημονικής κοινότητας απέναντι σε λανθασμένες καθημερινές πρακτικές, με δραματικές συνέπειες. Σ΄ αυτή την κατηγορία απειλών εντάσσεται και η κατάχρηση αντιβιοτικών.

 

Στην προσπάθεια αντιμετώπισης του εν λόγω προβλήματος ως ζωτικής σημασίας μέτρο κρίνεται και η ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση ερευνητικών φορέων, κέντρων, επαγγελματιών υγείας αλλά και πρωτίστως του κοινού σχετικά με την ορθή χρήση αντιβιοτικών.  Προς τούτο, στα πλαίσια της ετήσιας εκστρατείας "Ευρωπαϊκή Μέρα Επαγρύπνησης για τα Αντιβιοτικά" που συντονίζεται από την Ε.Ε μέσω του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και  Ελέγχου Επιδημιών (ECDC), έχει καθιερωθεί η 18η Νοεμβρίου ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Αντιβιοτικών με κύριο στόχο να τονιστεί η σημασία της υπεύθυνης χρήσης αντιβιοτικών, θέτοντας τέλος στην περιττή χρήση τους και ενθαρρύνοντας το κοινό να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες των γιατρών αναφορικά με την ορθή λήψη αντιβιοτικών σκευασμάτων.

 

Μάριος Γενακρίτης

B.Sc Pharmacy , M.Sc Health Management
European Medicines Agency (EMA) Inspector
Αντιπρόεδρος‘‘Φαρμακοποιών του Κόσμου – Κύπρου’’