Ο ουσιώδης ρόλος της Οικογενειακής Ιατρικής μέσα σε ένα Γενικό Εθνικό Σύστημα Υγείας

Η δημιουργία και αναμόρφωση των εθνικών συστημάτων υγείας αποτελεί ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των ευρωπαϊκών χωρών, όπως και άλλων χωρών σε όλο τον κόσμο. Δεδομένων των μεταβολών στην δημογραφία, στις ιατρικές εξελίξεις, στα οικονομικά της υγείας και στις ανάγκες και προσδοκίες των ασθενών, αναζητούνται νέοι τρόποι παροχής και απονομής της φροντίδας υγείας. Τα συστήματα υγείας που βασίζονται σε αποτελεσματική πρωτοβάθμια φροντίδα (ΠΦΥ) με υψηλά εκπαιδευμένους Γενικούς Ιατρούς (Οικογενειακούς Ιατρούς), τεκμηριωμένα παρέχουν περισσότερο αποδοτική κλινικά και οικονομικά, φροντίδα, παρά εκείνα με χαμηλό προσανατολισμό προς την πρωτοβάθμια φροντίδα.

Οι Γενικοί / Οικογενειακοί Ιατροί εξασκούν τον επαγγελματικό ρόλο τους προάγοντας την υγεία, προλαμβάνοντας τη νόσο και παρέχοντας θεραπεία, φροντίδα ή παρηγορία. Αυτό επιτυγχάνεται είτε απευθείας είτε διαμέσου των υπηρεσιών άλλων σύμφωνα με τις ανάγκες υγείας και τους διαθέσιμους -μέσα στην κοινότητα όπου υπηρετούν- πόρους, υποβοηθώντας τους ασθενείς, όπου χρειάζεται, στην αξιολόγηση αυτών των υπηρεσιών. Ο Οικογενειακός Ιατρός ως βασικό γρανάζι ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας ουσιαστικά οφείλει να:

α) αποτελεί το σημείο της πρώτης ιατρικής επαφής μέσα σε ένα εθνικό σύστημα φροντίδας υγείας, παρέχοντας ανοιχτή και απεριόριστη πρόσβαση στους χρήστες του, ασχολούμενος με όλα τα προβλήματα υγείας ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο ή οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό του ενδιαφερόμενου ατόμου.

Σημαντικό είναι να μην υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση και οι Οικογενειακοί Ιατροί να αντιμετωπίζουν όλα τα είδη προβλημάτων υγείας που καλύπτουν όλο το εύρος των πολιτών ασχέτως ηλικίας ή φύλου. Η Γενική Ιατρική πρέπει ουσιαστικά να αποτελεί τον πρώτο και τον ουσιώδη πόρο παροχής υπηρεσιών υγείας και να καλύπτει ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων προσδιοριζόμενο από τις ανάγκες και τις θελήσεις των ασθενών. Αυτή η άποψη προβάλλει τις πολλές όψεις του επιστημονικού κλάδου και την ευκαιρία της χρήσης τους στη διαχείριση ατομικών και κοινοτικών προβλημάτων.

β) κάνει αποδοτική χρήση των πόρων φροντίδας υγείας μέσα από τη συντονισμένη φροντίδα, συνεργαζόμενος με άλλους επαγγελματίες υγείας στον χώρο της πρωτοβάθμιας φροντίδας και διαχειριζόμενος την επικοινωνία με άλλες ιατρικές ειδικότητες, παίζοντας ρόλο συνηγόρου υπέρ του ασθενούς, όταν αυτό χρειασθεί.

Αυτός ο συντονιστικός ρόλος αποτελεί ένα κομβικό χαρακτηριστικό της οικονομικά αποδοτικής χρήσης (cost effectiveness) της καλής ποιότητας πρωτοβάθμιας φροντίδας, η οποία εξασφαλίζει ότι οι ασθενείς θα δουν τον πλέον κατάλληλο επαγγελματία φροντίδας υγείας για το ιδιαίτερο πρόβλημά τους. Η σύνθεση των ομάδων των διαφόρων παροχέων φροντίδας, η κατάλληλη διανομή (κυκλοφορία) των πληροφοριών και οι ρυθμίσεις για τη συνταγογράφηση βασίζεται στην ύπαρξη μίας συντονιστικής μονάδας. Η Γενική Ιατρική μπορεί να εκπληρώσει αυτό τον κεντρικό ρόλο, εφόσον οι δομικές συνθήκες του συστήματος υγείας το επιτρέπουν. Η ανάπτυξη

ομαδικής εργασίας περί τον ασθενή με εμπλοκή όλων των επαγγελματιών υγείας θα λειτουργήσει εν τέλει προς όφελος της ποιότητας της φροντίδας υγείας.

Διαχειριζόμενος την επικοινωνία με άλλες ιατρικές ειδικότητες, ο κλάδος της Γενικής Ιατρικής εξασφαλίζει ότι εκείνοι που απαιτούν υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας, που ανευρίσκονται στον χώρο της δευτεροβάθμιας φροντίδας, μπορούν να έχουν κατάλληλη πρόσβαση προς αυτές, καθοδηγώντας τους έτσι μέσα από τις πολυπλοκότητες του συστήματος φροντίδας υγείας.

γ) αναπτύσσει μία μοναδική προσωποκεντρική προσέγγιση, επικεντρωμένη στο άτομο, την οικογένειά του και την κοινότητά τους.

Η Οικογενειακή Ιατρική ασχολείται με ανθρώπους και τα προβλήματά τους μέσα στο πλαίσιο των περιστάσεων της ζωής τους, και όχι με απρόσωπες παθολογίες ή “περιστατικά”. Το σημείο αναφοράς της διαδικασίας είναι ο ασθενής. Είναι σημαντικό να γίνεται κατανοητό το πως οι ασθενείς βλέπουν και αντιμετωπίζουν την ασθένειά τους καθώς και το πως διαχειρίζονται την ίδια την διεργασία της ασθένειας. Ο κοινός παρονομαστής είναι τα άτομα με τις πεποιθήσεις, τους φόβους, τις προσδοκίες και τις ανάγκες τους.

δ) διαθέτει μία μοναδική διαδικασία – τεχνική συμβουλευτικής συνέντευξης, μέσα από την οποία καθιερώνεται μία προσωπική σχέση πέρα από χρονικά όρια, με τη βοήθεια αποτελεσματικής επικοινωνίας ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή.

Κάθε επαφή ανάμεσα στους ασθενείς και στον Οικογενειακό τους Ιατρό συμβάλλει σε μία θετική εξελικτική διαδικασία προσέγγισης και κάθε ξεχωριστή συνέντευξη μπορεί να επιπροστεθεί σε αυτή την προηγηθείσα κοινή εμπειρία. Η αξία αυτής της προσωπικής σχέσης προσδιορίζεται από τις επικοινωνιακές ικανότητες του Οικογενειακού Ιατρού και είναι αυτή καθεαυτή θεραπευτική. Κάθε επαφή ανάμεσα στους ασθενείς και στον Οικογενειακό τους Ιατρό συμβάλλει σε μία θετική εξελικτική διαδικασία προσέγγισης και κάθε ξεχωριστή συνέντευξη μπορεί να επιπροστεθεί σε αυτή την προηγηθείσα κοινή εμπειρία. Η αξία αυτής της προσωπικής σχέσης προσδιορίζεται από τις επικοινωνιακές ικανότητες του Οικογενειακού Ιατρού και είναι αυτή καθεαυτή θεραπευτική.

ε) είναι υπεύθυνος για την παροχή μακροχρόνιας συνέχειας στη φροντίδα, όπως αυτό προσδιορίζεται από τις ανάγκες του ασθενή. Η προσέγγιση της Γενικής Ιατρικής οφείλει να είναι σταθερή από τη στιγμή της γέννησης μέχρι και τον θάνατο ενός ατόμου. Εξασφαλίζει τη συνέχεια της φροντίδας παρακολουθώντας τους ασθενείς καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Ο ιατρικός φάκελος (αρχείο) είναι η ρητή απόδειξη αυτής της σταθερότητας. Αποτελεί την αντικειμενική μνήμη των συνεντεύξεων, αλλά μόνο ένα μέρος της κοινής ιστορίας ιατρού – ασθενή. Οι Οικογενειακοί Ιατροί πρέπει να είναι επίσης, υπεύθυνοι για την εξασφάλιση παροχής φροντίδας υγείας καθόλο το 24ωρο, προμηθεύοντας και συντονίζοντας αυτή τη φροντίδα, όταν δεν είναι ικανοί να την παρέχουν προσωπικά.

στ) διαθέτει μία ειδική διαδικασία λήψης αποφάσεων προσδιοριζόμενη από τις έννοιες του επιπολασμού και της επίπτωσης

των ασθενειών στην κοινότητα.

Τα προβλήματα εμφανίζονται στους Οικογενειακούς Ιατρούς στην κοινότητα με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο εμφάνισης τους στην δευτεροβάθμια φροντίδα. Ο επιπολασμός και η επίπτωση των ασθενειών είναι διαφορετική από την επιφαινόμενη σε ένα νοσοκομειακό ίδρυμα και οι σοβαρές παθήσεις εμφανίζονται λιγότερο συχνά στη Γενική Ιατρική από ότι στο Νοσοκομείο επειδή δεν υπάρχει προηγούμενη επιλογή. Το φαινόμενο αυτό απαιτεί μία ειδική διαδικασία λήψης αποφάσεων βασισμένη στις πιθανότητες η οποία διαμορφώνεται από τη γνώση των ασθενών και της κοινότητας. Η προγνωστική αξία, θετική ή αρνητική, ενός κλινικού σημείου ή μίας διαγνωστικής δοκιμασίας φέρει ένα διαφορετικό βάρος στην Οικογενειακή Ιατρική σε σύγκριση με το νοσοκομειακό ίδρυμα.

ζ) διαχειρίζεται ταυτόχρονα και οξέα και χρόνια προβλήματα υγείας των ασθενών του.

Η Οικογενειακή Ιατρική αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα φροντίδας υγείας ενός συγκεκριμένου ασθενή. Δεν μπορεί να αυτοπεριορισθεί μόνο στη διαχείριση της εμφανιζόμενης ασθένειας και συχνά ο Ιατρός θα πρέπει να διαχειρισθεί πολλαπλά προβλήματα. Ο ασθενής συχνά προσέρχεται στη συνέντευξη με αρκετά παράπονα (προβλήματα), ο αριθμός των οποίων αυξάνεται με

την ηλικία. Η ταυτόχρονη απάντηση σε αρκετές απαιτήσεις καθιστά αναγκαία μία ιεραρχική διαχείριση των προβλημάτων, η οποία λαμβάνει υπόψη της τις προτεραιότητες τόσο του ασθενούς όσο και

του ιατρού.

η) διαχειρίζεται ασθένειες οι οποίες εμφανίζονται με έναν μη διαφοροποιημένο, μη ειδικό τρόπο σε κάποιο πρώιμο στάδιο της εξέλιξής τους και οι οποίες μπορεί να απαιτήσουν επείγουσα παρέμβαση.

Ο ασθενής συχνά προσέρχεται κατά την έναρξη των συμπτωμάτων και είναι δύσκολο να τεθεί η διάγνωση σε ένα πρώιμο στάδιο. Αυτός ο τρόπος εμφάνισης σημαίνει ότι σημαντικές για τους ασθενείς αποφάσεις πρέπει να ληφθούν επί τη βάσει περιορισμένης πληροφόρησης καθώς και η προγνωστική αξία της κλινικής εξέτασης και των κλινικών δοκιμασιών είναι λιγότερο βέβαιη. Ακόμα και όταν τα κλινικά σημεία μίας συγκεκριμένης νόσου είναι γενικά καλά γνωστά, αυτό δεν ισχύει για τα πρώιμα σημεία της νόσου, τα οποία είναι, συνήθως, μη ειδικά και κοινά σε μία πλειονότητα παθήσεων. Η διαχείριση του κλινικού κινδύνου κάτω από αυτές τις περιστάσεις αποτελεί ένα κεντρικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του επιστημονικού κλάδου. Έχοντας αποκλείσει μία άμεση σοβαρή έκβαση, η απόφαση μπορεί πολύ καλά να χρειαστεί να αναμένει περαιτέρω εξελίξεις και υστερότερη επανεξέταση. Το αποτέλεσμα μίας μοναδικής ιατρικής συνέντευξης συχνά παραμένει στο επίπεδο ενός ή μερικών συμπτωμάτων, μερικές φορές στην υποψία μίας νόσου, σπάνια σε μία ολοκληρωμένη διάγνωση.

θ) προάγει την υγεία και την ευεξία μέσα από κατάλληλες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις. Οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι κατάλληλες, αποτελεσματικές και βασισμένες σε ισχυρές ενδείξεις, όποτε αυτό είναι δυνατό. Κάποια παρέμβαση, όταν τίποτα δεν χρειάζεται, μπορεί να προκαλέσει βλάβη

και κατασπαταλεί πολύτιμους πόρους φροντίδας υγείας.

ι) έχει μία ιδιαίτερη ευθύνη για την υγεία της κοινότητας. Ο επιστημονικός κλάδος αναγνωρίζει ότι έχει την υπευθυνότητα τόσο για τον συγκεκριμένο ασθενή όσο και για την ευρύτερη κοινότητα ως προς την αντιμετώπιση θεμάτων φροντίδας υγείας. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένταση και μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις συμφερόντων, οι οποίες θα πρέπει να ρυθμισθούν κατάλληλα.

Ως εκ των άνω η πολιτική υγείας κάθε κράτους οφείλει να δώσει την κατάλληλη βαρύτητα και σημασία στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Οικογενειακή Ιατρική μέσα σε ένα Γενικό Εθνικό Σύστημα Υγείας χρησιμοποιώντας την ως τον βασικό πυλώνα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Κάτι τέτοιο αναμένεται να βελτιώσει ποικιλοτρόπως την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας ενώ παράλληλα θα συμβάλει τα μέγιστα στη συγκράτηση των δαπανών που ρέουν ανεξέλεγκτα προς τον χώρο της υγείας τα τελευταία χρόνια χωρίς όμως να έχουν και ουσιαστικό αντίκτυπο στην αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα αυτής.

Κλείδωσαν στα συρτάρια έκθεση ειδικών που ανατρέπει τα πάντα για το ΓεΣΥ!!

Στα συρτάρια του υπουργείου Υγείας παραμένει εδώ και μήνες το τελικό προσχέδιο μελέτης για τη βιωσιμότητα του Γενικού Σχεδίου Υγείας που ετοίμασε ειδική επιτροπή και παραδόθηκε στις αρχές Μαρτίου. Σύμφωνα με τα πορίσματα της μελέτης, τα οποία αποκτούν ιδιαίτερη σημασία μετά την απόφαση της κυβέρνησης να παγώσει τις διαδικασίες για μετεξέλιξη του συστήματος υγείας, το ΓεΣΥ όχι μόνο δεν θα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά θα επιφέρει ευρύτερα οφέλη στα δημόσια οικονομικά. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «το ΓεΣΥ προβλέπεται να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση του ρυθμού αύξησης των δαπανών υγείας και στα δέκα πρώτα χρόνια λειτουργίας του αναμένεται να εξοικονομηθούν για την οικονομία της Κύπρου (σε σύγκριση με τις αναμενόμενες δαπάνες του υφιστάμενου συστήματος) γύρω στα €625 εκατομμύρια!!».

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΣ από Μ.Γενακρίτης

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Από την ανακάλυψη τους, τα αντιβιοτικά έχουν δημιουργήσει επανάσταση στον τρόπο θεραπείας των βακτηριακών μολύνσεων έχοντας ταυτόχρονα συμβάλει στη μείωση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας από αυτές. Αποτελούν επίσης ένα ουσιαστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται ευρέως στην σύγχρονη ιατρική στις κοινές αλλά και πιο εξειδικευμένες διαδικασίες όπως οι μεταμοσχεύσεις, η αρθροπλαστική ισχίων, η εντατική φροντίδα για πρόωρα βρέφη και αντικαρκινικές θεραπείες οι οποίες δεν θα μπορούσαν να εκτελεσθούν χωρίς τη διαθεσιμότητα ισχυρών αντιβιοτικών.

Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών οδηγεί σε μια όλο και αυξανόμενη ανθεκτικότητα των μικροβίων και αποτελεί τη βασική απειλή για τη δημόσια υγεία οδηγώντας σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, σε πρόσθετες δαπάνες για την υγεία καθώς και σε οικονομικές συνέπειες για την κοινωνία γενικότερα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2004 σε έκθεση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ) σχετικά με τα ‘’Φάρμακα προτεραιότητας για την Ευρώπη και τον Κόσμο’’1 λοιμώξεις προερχόμενες από ανθεκτικά μικρόβια χαρακτηρίστηκαν ως η νούμερο ένα νόσος, των ημερών μας. Είναι επιτακτική πλέον η εξεύρεση μεθόδων και στρατηγικών αντιμετώπισης του φαινόμενου αυτού που απειλεί να γυρίσει την ανθρωπότητα, 80 χρόνια πίσω ,στην προ-αντιβιοτικών εποχή.



2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ανθεκτικότητα ορίζεται η ικανότητα ενός μικροοργανισμού να μην επηρεάζεται από ένα μέχρι πρότινος αποτελεσματικό φάρμακο και να πολλαπλασιάζεται ακόμη και στην παρουσία του. Έτσι η δραστικότητα των φαρμάκων μειώνεται ή εκμηδενίζεται. Ορισμένα από τα παλαιοτέρα αντιβιοτικά (π.χ πενικιλλίνη) λόγω της ανθεκτικότητας έχουν καταστεί ήδη αναποτελεσματικά.1Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες ανθεκτικότητας ενώ όσο συνεχίζεται η χρήση των ίδιων αντιβιοτικών φαρμάκων η δραστικότη¬τα τους μειώνεται, και το μικρόβιο γίνεται ανθεκτικότερο.

Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά προέρχεται από την μεταβίβαση γενικώς ανθεκτικών χαρακτηριστικών μεταξύ βακτηριών του ιδίου η διαφορετικών ειδών. Η σοβαρότερη συνεπεία είναι η εμφάνιση βακτηρίων, στελεχών που είναι ανθεκτικά σε περισσότερα του ενός αντιβιοτικά ταυτόχρονα. Οι λοιμώξεις που οφείλονται σε τέτοιου είδους παθογόνα μικρόβια αποτελούν ιδιαίτερη πρόκληση ,προκαλώντας αυξημένες κλινικές επιπλοκές , μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής στα νοσοκομεία ,και αφενός σημαντικά υψηλότερη δαπάνη για την κοινωνία.2

Τα μικρόβια που παρουσιάζουν σήμερα μεγαλύτερη αντοχή στα φάρμακα είναι τέσσερα. Πρόκειται για την Klebsiella pneumoniae , το E. coli , την Pseudomonas aeruginosa και τον Staphylococcus aureus (MRSA). Τα τρία πρώτα είναι αποκλειστικά νοσοκομειακά μικρόβια, ενώ ο σταφυλόκοκκος τα τελευταία χρόνια έχει «δραπετεύσει» από τις νοσοκομειακές μονάδες και πλήττει πλέον και υγιή μέλη της κοινότητας.

Οι μικροοργανισμοί αυτοί προσβάλλουν συνήθως το αναπνευστικό ή το ουροποιητικό σύστημα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν και λοιμώξεις του δέρματος ή / και του αίματος. Τέτοιες λοιμώξεις μάλιστα συνήθως είναι πολύ πιό επικίνδυνες για τους ήδη καταπονημένους νοσηλευόμενους ασθενείς.


3. ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Το φαινόμενο της δημιουργίας ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά εντοπίζεται κυρίως:
3.1. Στην αυξημένη και όχι εκλογικευμένη χρήση αντιβιοτικών με συμμετοχή:

α) του γιατρού που συνταγογραφεί όχι πάντα ορθολογικά και σωστά,

β) του ασθενούς που καταναλώνει άκριτα αντιβιοτικά έχοντας εδραιωμένες μή σωστές αντιλήψεις για την δράση τους αντιβιοτικών.

γ) της κοινωνίας που κατευθύνει και καθοδηγεί στην σωστή χρήση αντιβιοτικών και έχει εκλεκτικούς μηχανισμούς για την διασφάλιση της ορθής διάθεσης των αντιβιοτικών ουσιών.
Η συνταγογράφηση είναι μια σύνθετη πράξη για την οποία υπεύθυνοι είναι τόσο ο γιατρός όσο και ο ασθενής. Ο γιατρός αρκετές φορές, αν και γνωρίζει ότι η χορήγηση αντιβιοτικών δεν είναι ενδεδειγμένη συνταγογραφεί υποκύπτοντας είτε στην έντονη απαίτηση του ασθενούς ή ακόμη και στις ‘’πιέσεις’’ των φαρμακοβιομηχάνων. Είναι αξιοσημείωτο ότι στην Ελλάδα το 85% των παιδιάτρων δηλώνουν ότι οι γονείς πιέζουν για χορήγηση αντιβιοτικών ενώ το 65% αυτών παραδέχεται ότι τελικά ενδίδει σε αυτές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην ευρωπαϊκή επικράτεια τα αντιβιοτικά να αποτελούν την δεύτερη ευρύτερη χρησιμοποιημένη κατηγορία φαρμάκων μετά τα αναλγητικά.

Άλλες φορές οι γιατροί πάλι έχοντας αμφιβολίες για την μικροβιολογική διάγνωση, ιδιαίτερα στις ακραίες ηλικίες ( παιδιά- υπερήλικες), συνταγογραφούν αντιβιοτικά τα οποία δεν είναι αναγκαία. Όπως επισημαίνεται και σε έρευνα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Πρόληψης Ασθενειών στη Στοκχόλμη (ΕCDC), οι νοσοκομειακοί γιατροί, συχνά, υπό το άγχος μια πιθανής λοίμωξης, χορηγούν ευρέως φάσματος αντιβιοτικά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο όπως ανακοίνωσε η NICE (National Institute for Heath and Excellence) το 60% των συνταγογραφουμένων αντιβιοτικών από Γενικούς Γιατρούς, αφορούν λοιμώξεις του αναπνευστικού και μάλιστα για περιπτώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά όπως το κρυολόγημα, η οξεία μέση ωτίτιδα, η οξεία παραρρινοκολπίτιδα, ο βήχα και ο πονόλαιμος.5
Από την άλλη, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ασθενείς καταφεύγουν από μόνοι τους στην λήψη αντιβιοτικών (αυτοθεραπεία) σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2006 στοEmerging Infection Diseases . Σε μεγαλύτερο βαθμό παρατηρείται το φαινόμενο αυτό στις πρώην Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες και τις χώρες τις Νότιας Ευρώπης αν και η αγορά αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή είναι παράνομη σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Αξιοσημείωτο είναι ότι χώρες στις οποίες αναφέρεται αυξημένη αυτοθεραπεία με αντιβιοτικά υπάρχει αντίστοιχα και αυξημένη επίπτωση αντοχής σε αυτά. Επίσης παρατηρήθηκε ότι, η περιορισμένη συμμόρφωση στην φαρμακευτική αγωγή είναι άλλος ένας παράγοντας που συντήνει στη ταχεία εξάπλωση ανθεκτικών σε πολλαπλά φάρμακα στελεχών.2


3.2. Τέλος, η μακροχρόνια χρήση μιας μεγάλης ποικιλίας αντιβιοτικών ουσιών στα παραγωγικά ζώα για θεραπευτικές και μη χρήσεις (πρόληψη λοιμώξεων, αύξηση βάρους) ενοχοποιείται επίσης για την εξάπλωση ανθεκτικών στελεχών βακτηρίων. Όταν μάλιστα δεν τηρούνται και οι χρόνοι αναμονής πριν από τη σφαγή (το χρονικό περιθώριο που επιβάλλει η νομοθεσία από την τελευταία δόση φαρμάκου ως την ημέρα σφαγής), τότε εκτός από τα ανθεκτικά βακτήρια το κοινό καταναλώνει και κατάλοιπα αντιβιοτικών.



4. ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Αποτελεί σχεδόν κανόνα ότι η είσοδος στην αγορά φαρμάκων κάθε νέου αντιβιοτικού θα ακολουθείται από τη δημιουργία ανθεκτικότητας των μικροβίων ‘’στόχων’’. Παρόλα αυτά είναι επιτακτική η ανάγκη της συνεχούς ανάπτυξης νέων δραστικών ουσιών προκειμένου να υπερκαλύπτεται η αναμενόμενη παρουσία ανθεκτικότητας. Για 40 σχεδόν χρόνια (1930-1970) η φαρμακευτική βιομηχανία παρουσίαζε μια σταθερή ροή από νέα αντιβιοτικά , συμπεριλαμβανομένου και κάποιων με νέους μηχανισμούς δράσης τα οποία περιστασιακά απάλειφαν το πρόβλημα της ανθεκτικότητας που παρουσιαζόταν αναφορικά με τα ‘’πρώτα’’ αντιβιοτικά. Τα τελευταία 37 χρόνια (1970-2007) μόνο δύο νέες κατηγορίες αντιβιοτικών έχουν εισαχθεί στην Ευρωπαϊκή αγορά και αφορούν αποκλειστικά τη θεραπεία λοιμώξεων που οφείλονται σε πολλαπλή-ανθεκτικότητα Gram(+) μικροβίων (πίνακας 1).

Πίνακας 1. Ανακάλυψη νέων κατηγοριών αντιβιοτικών , Πηγή: (8)


Η παντελής απουσία νέων αντιβιοτικών που να αντιμετωπίζουν τα Gram(-) μικρόβια έρχεται να αναδείξει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα που ονομάζεται ανθεκτικότητα.

Την ίδια στιγμή, κάποια από τα νεότερα φάρμακα φαίνεται να προκαλούν σοβαρές παρενέργειες στην υγεία των ασθενών ενώ τα πλείσταα είναι 10 έως και 100 φορές πιο ακριβά από τις παλιότερες θεραπείες, γεγονός που συχνά τα καθιστά απρόσιτα. Η άρνηση των φαρμακοβιομηχανιών να επενδύσουν σε έρευνα και ανάπτυξη νέων ομάδων αντιβιοτικών λόγω του κόστους, οδηγεί σε ανεξέλεγκτη δράση των μικροβίων, προεξοφλώντας την αύξηση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων και του αριθμού των θανάτων.

Έχει υπολογιστεί ότι από τη στιγμή που μια φαρμακοβιομηχανία θα καταπιαστεί με τη μελέτη ενός νέου αντιβιοτικού, έως ότου το λανσάρει στην αγορά μεσολαβούν κατά μέσο όρο 15 χρόνια, ενώ το κόστος αγγίζει τα 4,5 δισ. Δολάρια. Όσο για τις πιθανότητες να εμφανίσει τοξικότητα είτε ακόμη και πρώιμη ανθεκτικότητα από τα μικρόβια ‘’στόχους’’ είναι μεγάλες.

Ως εκ τούτου ο ΕΜΑ (European Medicines Agency) συσχετίζοντας το ποσοστό αύξησης των λοιμώξεων, λόγω των μικροβίων με πολλαπλή-ανθεκτικότητα, με την επιβράδυνση της έρευνας και ανάπτυξης νέων αντιβιοτικών αποφάσισε όπως επέμβει με την παροχή σημαντικών κινήτρων και διευκολύνσεων προς την φαρμακοβιομηχανία.


5. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ

Το 70 % των παθογόνων μικροβίων που είναι υπεύθυνα για τις λοιμώξεις του θώρακα ,συμπεριλαμβανομένων τη πνευμονίας ,φάνηκε στις μέρες μας να αντιστέκεται σε ένα από τα αντιβιοτικά πρώτης γραμμής. Να σημειωθεί ότι η πνευμονία είναι η πλέον θανατηφόρα λοιμώδης ασθένεια παγκοσμίως με ετήσιο φόρο θανάτων 3,5 εκατομμύρια ανθρώπων. Επιπροσθέτως από το 1990 η φυματίωση έκανε την επαναμφάνιση της ως μια από τις βασικές αιτίες θνησιμότητας παγκόσμιος και είναι υπεύθυνη για περίπου 1,5 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως μέχρι σήμερα.

Στις ανεπτυγμένες χώρες γύρω στο 60% των λοιμώξεων που εμφανίζονται στα νοσοκομεία οφείλεται σε μικρόβια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.2 Το ήμισυ του συνόλου των ασθενών που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας παγκοσμίως έχουν λοιμώξεις και πάνω από το 70% αυτών λαμβάνουν αντιβιοτικά, γεγονός που θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην εμφάνιση ανθεκτικών στα φάρμακα «υπερβακτηρίων».

Σύμφωνα με τον ΕΜΑ η υπολογιζόμενη επιβάρυνση στον άνθρωπο από τις λοιμώξεις που οφείλονται σε επιλεγμένα ανθεκτικά μικρόβια, κατά το έτος 2007, φαίνεται στον πίνακα 2. Σύμφωνα με τον πίνακα αυτό επιβεβαιώνεται ότι , το MRSA συνεχίζει να αποτελεί το συχνότερο πολυανθεκτικό μικρόβιο στην Ε.Ε ενώ στο σύνολο τους οι περιπτώσεις ανθεκτικότητας που αφορούν Gram(-) μικρόβια τείνουν να εξισωθούν με αυτές των Gram(+) μικροβίων.

Πίνακας 2. Εκτιμόμενη ετήσια επιβάρυνση στον ανθρώπινο παράγοντα λόγω της ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν στα αντιβιοτικά τα 4 κυριότερα βακτήρια (σημείο 2 της παρούσας εργασίας) – EU Member States, Iceland and Norway , Πηγή: (8)


Υπολογίζεται ότι το 2007 ,στην Ε.Ε , περίπου 25.000 ασθενείς απεβίωσαν λόγω κάποιας λοίμωξης που σχετίζεται με την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά ενώ τα 2/3 των περιπτώσεων αυτών αφορούσαν λοιμώξεις από Gram(-) μικρόβια. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι λοιμώξεις αυτές επιβάρυναν τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας με 2.5 εκατομμύρια επιπρόσθετες νοσοκομειακές ημέρες νοσηλείας.



6. Η ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη κατά κεφαλή κατανάλωση αντιβιοτικών και τα υψηλότερα ποσοστά ανθεκτικών μικροβίων παγκοσμίως. Ενώ η μέση κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρώπη είναι περίπου 20 ημερήσιες δόσεις θεραπείας ανά 1000 κατοίκους (DDD-Defined daily doses), η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στην πρώτη θέση στη λίστα κατανάλωσης με 35.32 δόσεις. Τα κυρίως συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά είναι οι μακρολίδες (29% της συνολικής κατανάλωσης), οι κεφαλοσπορίνες (22%) και οι πενικιλίνες (25%) κυρίως με τη μορφή της αμοξυκιλλίνης και αμοξυκιλλίνης-κλαβουλανικού. 6
Σύμφωνα με έρευνες στην Ελλάδα 7 στους 10 Έλληνες έχουν λάβει το τελευταίο εξάμηνο αντιβιοτικά, 5 στους 10 γονείς έχουν στο σπίτι τους εφεδρικά αντιβιοτικά ενώ οι Ελληνίδες σε ποσοστό 20-40% χορηγούν αντιβιοτικά στο παιδί τους χωρίς συμβουλή του γιατρού για απλά συμπτώματα. 10 (Τομέας κλινικής φαρμακολογίας Υπουργείου Υγείας)
Το 2008 διακινηθήκαν από τα φαρμακεία, τις φαρμακαποθήκες και τα νοσοκομεία της χώρας 40,3 εκατομμύρια κουτιά αντιβιοτικών φαρμάκων ,ενώ σε ορισμένες κατηγορίες αντιβιοτικών όπως οι κεφαλοσπορίνες η κατανάλωση είναι 100 φορές υψηλότερη σε σχέση με τις χώρες της βόρειας Ευρώπης.

Επιπρόσθετα τα επιδημιολογικά δεδομένα στη χώρα δείχνουν επιπολασμό ανθεκτικών στελεχών στις λοιμώξεις της τάξης του 30-60% με το κόστος της θεραπείας είναι κατά μέσο όρο πενταπλάσιο από το κόστος της λοίμωξης.

Εκτιμάται ότι από τους 2.036.052 εξελθώντες ασθενείς στα Ελληνικά νοσοκομεία οι 203.605 έχουν προσβληθεί από κάποιου είδους ενδονοσοκομιακές λοιμώξεις και έχουν παρατείνει (στο διπλάσιο) τον χρόνο της νοσοκομειακής περίθαλψης (στοιχεία ΕΣΥΕ 2004). Βάση παραδοχής σε περίπτωση λοίμωξης ασθενών που οφείλεται σε ενδονοσοκομιακά αίτια ,ο χρόνος νοσηλείας διπλασιάζεται ,ενώ το 10% των νοσηλευθέντων που προσβάλλονται από την λοίμωξη νοσηλεύονται επιπλέον 4-5 μέρες κατά μέσο όρο. Στην περίπτωση αυτή το κοστος περίθαλψης ανεβαίνει στα 1200 ευρώ ημερησίως ενώ το επιπλέον κόστος νοσηλείας ασθενών που προσβάλλονται από ενδονοσοκομιακές λοιμώξεις κυμαίνεται μεταξύ των 977.304.906 ευρώ και 1.222.631.200 ευρώ ετησίως.7


Χαρακτηριστικά στο Δίκτυο Καταγραφής της Μικροβιακής Αντοχής στα Αντιβιοτικά, που συντονίζεται από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, καταγράφηκαν κατά το πρώτο κιόλας εξάμηνο του 2009 8.481 περιστατικά σηψαιμίας (βαρύτατη ασθένεια που προκαλείται από την παρουσία βακτηρίων στο αίμα) σε 40 νοσοκομεία της χώρας. Από τα περιστατικά αυτά, τα 2.953 κατεγράφησαν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, τα 1.193 σε χειρουργικές κλινικές και άλλα 4.335 σε παθολογικές κλινικές, γεγονός που δείχνει πως τα μικρόβια έχουν «μεταναστεύσει» σε κάθε γωνία των νοσοκομείων.6

Επισημαίνεται πως στην Ελλάδα επιτροπές διαχείρισης νοσοκομειακών λοιμώξεων σε πλήρη σύνθεση λειτουργούν σε λίγα μόνο νοσοκομεία, ενώ στα πλείστα δεν έχουν καν συσταθεί.



7. Η ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η Κύπρος σήμερα είναι η δεύτερη χώρα, στην Ε.Ε, σε συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών με κυρίως συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά τις πενικιλίνες (44%), τις κεφαλοσπορίνες (19%) και τις κινολόνες (11%) .Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ η μέση κατανάλωση στην Ευρώπη είναι περίπου 20 ημερήσιες δόσεις θεραπείας ανά 1000 κατοίκους (DDD- Defined Daily Doses), στην Κύπρο φθάνουμε τις 33.86 δόσεις σύμφωνα με στοιχεία του 2007 (Πίνακας 3).

Πίνακας 3. Μέση κατανάλωση αντιβιοτικών στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2007 , Πηγή: (9) * Η Ελλάδα εμφανίζεται με τα δεδομένα του 2006 γιατί δεν είχε καταθέσει τα σχετικά δεδομένα μέχρι τη στιγμή δημιουργίας του συγκεκριμένου ιστογράμματος.

Η καταγραφή της κατανάλωσης αντιμικροβιακών ουσιών γίνεται μέσω της βάσης δεδομένων που διαθέτουν οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες, του Υπουργείου Υγείας και τα στοιχεία αφορούν την συνολική κατανάλωση των αντιβιοτικών φαρμάκων τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Ειδικότερα τα στοιχεία του δημόσιου τομέα αφορούν στις εκδόσεις των φαρμάκων αυτών από τις Φαρμακευτικές Αποθήκες του Υπουργείου Υγείας ενώ τα στοιχεία του ιδιωτικού τομέα αφορούν δεδομένα πωλήσεων μέσω φαρμακευτικών εταιρειών. 3

Με βάση επίσημα στοιχεία η συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών στην Κύπρο για το 2006 ήταν 9.698.619 ημερήσιες δόσεις θεραπείας ενώ παρουσίασε αύξηση της τάξης του 7% το 2007. Ο ιδιωτικός τομέας είχε τη μερίδα του λέοντος, αφού οι πωλήσεις ήταν τριπλάσιες σε σχέση με την κατανάλωση στο δημόσιο τομέα.4 Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ασθενών αποτείνεται για θεραπεία στα κρατικά νοσηλευτήρια , οι αριθμοί που καταγράφονται στον ιδιωτικό τομέα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, είτε οι ιδιώτες γιατροί συνταγογραφούν με ευκολία αντιβιοτικά, είτε οι ιδιώτες φαρμακοποιοί υποκύπτουν στις πιέσεις που ασκούν οι ασθενείς και χορηγούν φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή. Η χρήση αντιβιοτικών εντός των νοσοκομείων παρακολουθείται μέσω ενός υποπρογράμματος του ESAC (European Surveillance of Antimicrobial Consumption) στο οποίο συμμετέχει και ο Τομέας Κλινικής Φαρμακευτικής των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών Κύπρου. Με βάση το πρωτόκολλο που εφαρμόζεται , παρακολουθείται η χρήση αντιβιοτικών σε νοσηλευόμενους ασθενείς στα νοσοκομεία Λευκωσίας και Λεμεσού.

Ένας από τους δείκτες που παρακολουθείται είναι οι λόγοι για τους οποίους γράφονται αντιβιοτικά και ένας από αυτούς είναι η χειρουργική προφύλαξη και η διάρκεια της. Η αυξημένη διάρκεια αυτής, είναι ένας από του παράγοντες που συσχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση ανθεκτικών μικροβίων. Μέσα από την αξιολόγηση των στοιχείων που αφορούν το 2008 έχει διαπιστωθεί ότι στην πλειοψηφία της η χειρουργική προφύλαξη ενδονοσοκομειακά παρέχεται πλέον της μίας ημέρας, πρακτική που δεν συνάδει με τα ιατρικά πρωτόκολλα και κατευθυντήριες γραμμές.
Παρόλο που ο τομέας Κλινικής Φαρμακευτικής των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών αποστολή έχει να αξιολογεί τα στοιχεία κατανάλωσης και δαπανών στα φάρμακα ετοιμάζοντας φαρμακοοικονομικές και φαρμακοεπιδημιολογικές μελέτες προκειμένου να ληφθούν διορθωτικά μέτρα για την ορθολογική χρήση των φαρμάκων διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο των δαπανών, εν τούτης η συνολική δαπάνη για αντιβιοτικά σκευάσματα στην Κύπρο αυξήθηκε από 24.223.577 ευρώ το 2006 σε 29.108.907 ευρώ το 2007, γεγονός που πρέπει να προβληματίσει έντονα πολυπλεύρως το Υπουργείο Υγείας του νησιού. 3



8. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Συνοπτικά η μικροβιακή ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά φάρμακα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τα Συστήματα Υγείας διότι:

1) Eλλατώνει τις επιλογές των γιατρών για θεραπεία με τον περιορισμό των ομάδων δραστικών αντιβιοτικών για τη συγκεκριμένη λοίμωξη που διαγνώστηκε. Έτσι ο γιατρός εν τέλει είναι αναγκασμένος να επιλέξει αντιβιοτικά που θα είναι ακριβότερα ίσως περισσότερο τοξικά και ενδεχομένως με μέτρια φαρμακοκινητική.

2) Αυξάνει την θνησιμότητα.

3) Αυξάνει των ανθρώπινο πόνο ενώ κάποιες λοιμώξεις τείνουν να γίνουν δυσίατες. Ο ασθενής παραμένει περισσότερες μέρες στο νοσοκομείο ή αναγκάζεται να μπει στο νοσοκομείο ,διότι είναι απαραίτητη η ενδοφλέβια θεραπεία και συνεχής παρακολούθηση με αποτέλεσμα να αυξάνεται και το κόστος. Συνεπακολούθως αυξάνεται και ο επιπολασμός των λοιμώξεων αυτών, κυρίως ενδονοσοκομειακά, με αποτέλεσμα την αύξηση των ευκαιριών διασποράς των μικροβίων από ασθενή σε ασθενή.

4) Aυξάνει περαιτέρω τις ανάγκες του συστήματος σε προσωπικό (κυρίως νοσηλευτικό, αλλά και ιατρικό και μάλιστα εξειδικευμένο στην μικροβιολογία και την λοιμοξιολογια),σε χώρο (αυξημένος αριθμός ασθενών και αυξημένες ανάγκες απομόνωσης) αλλά και σε παρακλινικες εξετάσεις (μικροβιολογικες κ.α).6

5) Ελαττώνει την εμπιστοσύνη των ασθενών προς το σύστημα υγείας. Αποτέλεσμα είναι επακόλουθες μηνύσεις, υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεων αλλά και η γενικότερη κακή προβολή του συστήματος στον τύπο και στην κοινωνία. Ήδη στις Η.Π.Α η εμφάνιση αντοχής σε ένα νοσοκομείο θεωρείται δείκτης κακής ποιότητας υπηρεσιών περίθαλψης.7

Το συνολικό κόστος της ανθεκτικότητας βασικά αποτελείται από τρία μέρη: (1) το άμεσο κόστος υγείας , που περιλαμβάνει την επιμήκυνση της ενδονοσοκομειακής περίθαλψης, τα αυξημένα λειτουργικά έξοδα, τα έξοδα για την εφαρμογή μέτρων για διασφάλιση της απομόνωσης και ελέγχου της λοίμωξης και τέλος το κόστος της αύξησης στην συχνότητα επιπροσθέτων χειρουργικών επεμβάσεων και άλλων περιπλοκών, (2) έξοδα που αφορούν την οργάνωση και τις υποδομές αναφορικά με την διατήρηση των προγραμμάτων επίβλεψης και λειτουργίας των εργαστηρίων, (3) το έμμεσο κόστος συμπεριλαμβανομένου της απώλειας όσον αφορά την παραγωγικότητα η οποία απορρέει από την θνησιμότητα και θνητότητα αναφορικά με τον πληθυσμό που εκτίθεται στις λοιμώξεις αυτές.

Η οικονομική διάσταση του προβλήματος, εάν δεν αντιμετωπιστεί αυτό άμεσα, θα αναδειχθεί με τον πιο δριμύ τρόπο επηρεάζοντας καταστροφικά τους προϋπολογισμούς υγείας των Ευρωπαϊκών Κρατών. Τα τέσσερα πλέον κοινά βακτηρίδια, που συχνά αναφέρονται ως υπερμικρόβια (βλ. κεφάλαιο 2 της παρούσας εργασίας), προκαλούν περίπου 400 χιλιάδες μολύνσεις στην Ευρώπη, σκοτώνουν γύρω στα 25 χιλιάδες άτομα και προκαλούν ανάγκες που μεταφράζονται σε 2,5 εκατομμύρια μέρες νοσηλείας ετησίως. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) υπολογίζει ότι με δεδομένο πως κάθε μέρα νοσηλείας σε νοσοκομείο της ευρωπαϊκής επικράτειας κοστίζει κατά μέσο όρο 366 ευρώ, οι λοιμώξεις από τα υπερμικρόβια δημιουργούν επιπλέον κόστος 900 εκατομμυρίων ευρώ και άλλα 600 εκατομμύρια ευρώ λόγω χαμένης παραγωγικότητας τον χρόνο. 11

Η υπολογιζόμενη οικονομική επιβάρυνση λόγω των τεσσάρων κυριότερων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβίων ,σύμφωνα με τον ΕΜΑ όσο αφορά την Ε.Ε , Ισλανδία και Νορβηγία, για το έτος 2007, αποτυπώνεται στον πίνακα 4.

Πίνακας 4. Εκτιμόμενη ετήσια οικονομική επιβάρυνση λόγω της ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν στα αντιβιοτικά τα 4 κυριότερα βακτήρια (σημείο 2 της παρούσας εργασίας) – EU Member States, Iceland and Norway , Πηγή: (8)


Με βάση την ίδια έρευνα ο αριθμός των επιπροσθέτων νοσοκομειακών ημερών νοσηλείας λόγω των λοιμώξεων που οφείλονται στην ανθεκτικότητα των μικροβίων υπολογίστηκε να έχει ένα επιπρόσθετο οικονομικό κόστος της τάξης των € 900 εκατομμυρίων ετησίως.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2007, το κόστος υγείας για τις λοιμώξεις αυτές εξωνοσοκομειακά άγγιξε τα €10 εκατομμύρια ενώ οι ζημιές παραγωγικότητας λόγω απουσίας από την εργασία των ασθενών υπολογίστηκε κοντά στα €150 εκατομμύρια ετησίως. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ζημιές παραγωγικότητας λόγω των ασθενών που εν τέλει απεβίωσαν από τις λοιμώξεις αυτές πλησιάζει τα €450 εκατομμύρια το χρόνο. Συνολικά το κόστος που επωμίζεται η κοινωνία λόγω των λοιμώξεων που οφείλονται στα κύρια ανθεκτικά μικρόβια έχει υπολογιστεί , ετησίως, γύρω στα €1.5 δισεκατομμύρια. 6

Όσον αφορά τις ΗΠΑ ο ερευνητής-γιατρός Deverick J.Anderson εξετάζοντας αρχεία από περισσότερες από 140.000 χειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1998 και 2003, κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα: (α) Οι λοιμώξεις στο σημείο της εγχείρησης λόγω MRSA οδήγησαν σε αύξηση των δαπανών κατά 19 εκ. δολάρια στην ομάδα των νοσοκομείων που μελετήθηκαν, ενώ (β) Οδήγησαν σε επταπλάσιο κίνδυνο θανάτου, 35 φορές υψηλότερο κίνδυνο επανεισαγωγής στο νοσοκομείο, περισσότερες από 3 εβδομάδες πρόσθετης νοσηλείας και περισσότερο από 60.000 δολάρια πρόσθετα κόστη ανά ασθενή, σε σύγκριση με τους ασθενείς που δεν μολύνθηκαν. 7



9. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

Το 2009,το Συμβούλιο για θέματα Υγείας και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιήθηκε στο Λουξεμβούργο κάλεσε τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν συγκεκριμένες στρατηγικές οι οποίες να περιλαμβάνουν μέτρα σε σχέση με την επιτήρηση της μικροβιακής αντοχής και της χρήσης αντιμικροβιακών παραγόντων, τον έλεγχο και την πρόληψη, την εκπαίδευση και την κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας, την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού, καθώς επίσης και την έρευνα. Στις στρατηγικές αυτές περιλαμβάνεται και η ενίσχυση των συστημάτων επιτήρησης της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών, ρόλο τον οποίο καλούνται να διαδραματίσουν για την Κυπριακή Δημοκρατία, οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας οι οποίες συμμετέχουν εθελοντικά από το 2006 στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επιτήρησης της Κατανάλωσης Αντιβιοτικών, ESAC (European Surveillance of Antibiotic Consumption).

Με τις συγκεκριμένες αυτές στρατηγικές απέναντι στην μικροβιακή ανθεκτικότητα θα πρέπει να επιδιώκονται οι ακόλουθοι στόχοι:

1. Καθιέρωση ή ενίσχυση συστημάτων επιτήρησης της μικροβιακής ανθεκτικότητας και της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών προκειμένου:

α) να συγκεντρωθούν αξιόπιστα, συγκρίσιμα δεδομένα, σχετικά με την ευαισθησία των παθογόνων οργανισμών στις αντιμικροβιακές ουσίες και τις λοιμώξεις που αυτοί προκαλούν αλλα και να συγκεντρωθουν δεδομένα σχετικα με την συνταγογραφια και την χρηση αντιμικροβιακων ουσιων.

β) να συγκεντρωθούν δεδομένα σχετικά με τη συνταγογραφία και την χρήση αντιμικροβιακών ουσιών στο κατάλληλο επίπεδο ώστε να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση της συνολικής χρήσης με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, ιατρών, φαρμακοποιών και άλλων μερών που συλλέγουν τέτοιου είδους δεδομένα.

2. Εφαρμογή μέτρων ελέγχου και πρόληψης προς υποστήριξη της συνετής χρήσης των αντιμικροβιακών ουσιών και συμβολή στον περιορισμό της εξάπλωσης των μεταδοτικών ασθενειών μέσω:

α) του περιορισμού της χρήσης συστημικών αντιβακτηριακών ουσιών μόνον βάσει ιατρικής συνταγής,

β) του καθορισμού κατευθυντηρίων γραμμών για τη χρήση άλλων αντιμικροβιακών ουσιών που δεν υπόκεινται σε απαιτήσεις χρήσης μόνον βάσει ιατρικής συνταγής,

γ) της ανάπτυξης, βασισμένων σε υπάρχοντα στοιχεία, αρχών και κατευθυντηρίων γραμμών όσον αφορά τις ορθές πρακτικές διαχείρισης των μεταδοτικών ασθενειών, έτσι ώστε να διατηρηθεί η αποτελεσματικότητα των αντιμικροβιακών ουσιών.

δ) της καθιέρωσης και λειτουργίας συστημάτων ελέγχου της ορθής πρακτικής όσον αφορά την εμπορία αντιμικροβιακών ουσιών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση προς τις βασισμένες στα υπάρχοντα στοιχεία αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για τη συνετή χρήση αντιμικροβιακών ουσιών κατά τη διαχείριση των μεταδοτικών ασθενειών,

ε) της εφαρμογής προδιαγραφών υγιεινής και ελέγχου των λοιμώξεων στα διάφορα ιδρύματα (νοσοκομεία, κέντρα παιδικής φροντίδας, γηροκομεία, κ.τ.λ.) και στην ευρύτερη κοινότητα, και της αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην πρόληψη των μεταδοτικών ασθενειών και στην ανάγκη αντιμικροβιακών ουσιών,

στ) της ενθάρρυνσης εθνικών προγραμμάτων εμβολιασμού έτσι ώστε να εξαλειφθούν προοδευτικά οι ασθένειες που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό,

3. Προώθηση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης των επαγγελματιών στον τομέα της υγείας σχετικά με το πρόβλημα της μικροβιακής ανθεκτικότητας, μέσω:

α) της ενσωμάτωσης αρχών διδασκαλίας και κατευθυντήριων γραμμών για την ενδεδειγμένη χρήση των αντιμικροβιακών ουσιών, στο πλαίσιο της προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και της τακτικής συνεχούς επιμόρφωσης ιατρών, ιατρών λοιμωδών νόσων, οδοντιάτρων, φαρμακοποιών, νοσοκόμων και άλλων επαγγελματιών στον τομέα της υγείας,

β) της έμφασης στην κατάρτιση σχετικά με τις προδιαγραφές υγιεινής και ελέγχου των λοιμώξεων, περιορίζοντας έτσι την διασπορά μικροοργανισμών και άρα μειώνοντας ενδεχομένως την ανάγκη αντιμικροβιακών ουσιών,

γ) της κατάρτισης στο θέμα των προγραμμάτων εμβολιασμού και του ρόλου τους στην πρόληψη των λοιμώξεων, ώστε να μειωθούν τα κρούσματα των μεταδοτικών ασθενειών και συνεπώς η ζήτηση αντιμικροβιακών ουσιών.

4. Ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τη σημασία που έχει η συνετή χρήση των αντιμικροβιακών ουσιών μέσω:

α) της αυξημένης ευαισθητοποίησης σχετικά με το πρόβλημα της μικροβιακής ανθεκτικότητας, και της ενθάρρυνσης ρεαλιστικών προσδοκιών εκ μέρους του κοινού όσον αφορά τη συνταγογραφία αντιμικροβιακών ουσιών,

β) της προώθησης πρωτοβουλιών πληροφόρησης με τη συμμετοχή ασθενών σχετικά με τη σημασία των παρεμβάσεων για τη μείωση της μη αναγκαίας χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών, και σχετικά με τις αρχές και τις κατευθυντήριες γραμμές σε θέματα ορθής πρακτικής ώστε να ενθαρρυνθεί η αποδοχή εκ μέρους των ασθενών,

γ) της έμφασης στην αξία της βασικής υγιεινής και στον αντίκτυπο των προγραμμάτων εμβολιασμού για τη μείωση της ανάγκης αντιμικροβιακών ουσιών.



10. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών φαρμάκων δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός για την αντιμετώπιση του φαινόμενου της ανθεκτικότητας. Η λύση στο πρόβλημα απαιτείται να έχει διάφορες κατευθύνσεις και στόχους οι οποίοι να εστιάζονται :

• Στην μείωση της υπερκατανάλωσης και συνταγογράφησης των αντιβιοτικών

• Στον τρόπο αντιμετώπισης της ανθεκτικότητας

• Στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων που δεν μπορούν να πλέον αντιμετωπισθούν με τα συμβατικά-συνηθισμένα αντιβιοτικά

Η διαχείριση του προβλήματος μπορεί να γίνει τόσο σε κεντρικό όσο και σε επιτελικό επίπεδο . Σε κεντρικό επίπεδο μπορεί να γίνει κυρίως μέσω κατευθυντηρίων γραμμών ,εισηγήσεων και οδηγιών από την Ε.Ε ενώ σε επιτελικό επίπεδο μέσω στοχευμένων πολιτικών και προγραμμάτων από το υπουργείο υγείας ,με παράλληλο διαρκές έλεγχο της εφαρμογής τους από τα νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα. Στα πλαίσια της εφαρμογής των πιό πάνω μέτρων επιπροσθέτως πρέπει να τηρούνται οι αρχές της ορθής αντιμικροβιακής χημειοθεραπείας και χρήσης των αντιβιοτικών, ούτως ώστε εν τέλει να συμβάλουν τόσο στην γρήγορη ίαση του ασθενούς χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες αλλά και στην ταχεία έξοδο του από το νοσοκομείο.

Η σοβαρότητα του φαινόμενου της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά με όλες τις κοινωνικές αλλά και με τις μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις, όπως αναπτύχθηκαν στην παρούσα εργασία, δεν μας αφήνει περιθώριο παρά να εφαρμόσουμε το ταχύτερο τις δέουσες στρατηγικές αντιμετώπισης του προβλήματος.

Προκειμένου να συγκρατούνται πάντα τα έξοδα και να αποφεύγεται η οικονομική σπατάλη, οφείλουν οι άμεσα εμπλεκόμενοι στον τομέα υγείας (γιατροί, ασθενείς κλπ) να αξιολογούν, πριν από τη χρήση κάποιου αντιβιοτικού φαρμάκου, τη λεπτή ισορροπία μεταξύ οφέλειας και κόστους. Σύμφωνα με την Ε.Ε μια τέτοια ‘’επένδυση’’ όσο πολυδάπανη και αν φαίνεται σήμερα αναμένεται να μειώσει δραματικά τα κρούσματα ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων και να περιορίσει ταυτόχρονα την ανθεκτικότητα των αντιβιοτικών προς όφελος της δραστικότητας τους. Κάτι που αναμένεται να δώσει πολλαπλάσιο οικονομικό αλλά και κοινωνικό κέρδος τόσο για το κράτος αλλά και για την κοινωνία. Παράλληλα θα μειωθεί τόσο η απώλεια ανθρώπινου δυναμικού από την αγορά εργασίας όσο και η θνησιμότητα, συμβάλοντας στην αύξηση της παραγωγικότητας και συνεπακολούθως του ΑΕΠ.





ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


1. Finch R, Hunter PA. Antibiotic resistance – action to promote new technologies: report of an EU Intergovernmental Conference held in Birmingham, UK, 12–13 December 2005. J Antimicrob Chemother 2006;58(Suppl 1):i3-i22.
2. Ευρωπαϊκή Επιτροπή Έρευνας Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECDC), http://www.ecdc.europa.eu

3. Τομέας Κλινικής Φαρμακολογίας, Υπουργείου υγείας Κύπρου

4. Πρωτιά στην κατανάλωση αντιβιοτικών , Εφημερίδα ‘’Ο Φιλελεύθερος’’, 6 Ιουλίου 2009

5. Antibiotics and Topical Nasal Steroid for Treatment of Acute Maxillary Sinusitis,A Random trial Journal of the American Medical Association 2007,298(21) 2487-2496,5

6. Eθνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά και των λοιμώξεων σε χώρους παροχής υγείας (2008-2009) Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλλυλεγυης (Αναστάσιος Μαστρογιαννακης κ.α)

7. Deverick J.Anderson, “Bloodstream Infections in Community Hospitals – An Unknown Entity”, 2004

8. ECDC/EMEA JOINT TECHNICAL REPORT ‘’ The bacterial challenge: time to react’’ - EMEA doc. ref. EMEA/576176/2009

9. ECDC/EMEA ‘’Antibiotic Resistance – facts and figures’’, 2007

10. Vatopoulos A. High rates of metallo-beta-lactamase-producing Klebsiella pneumoniae in Greece – a review of the current evidence. Euro Surveill 2008;13(4). pii:8023.

11. Dominic M. The gap between multidrug-resistant bacteria in the EU and the development of new antibacterial agents - Stockholm, 17 September 2009

(Μελέτη που ετοιμάστηκε από Μάριο Γενακρίτη και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ''ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ'' το 2011)

Θαλασσαιμία: Ο πιο συχνός τύπος κληρονομικής αναιμίας στη χώρα μας

Η Θαλασσαιμία, ή Μεσογειακή Αναιμία, είναι μια κληρονομική νόσος που χαρακτηρίζεται από αδυναμία του οργανισμού να συνθέσει φυσιολογική αιμοσφαιρίνη, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται αναιμία ήδη από τη βρεφική ηλικία. Αποτελεί τον πιο συχνό τύπο κληρονομικής αναιμίας στη χώρα μας.
Είναι επίσης συχνή στην περιοχή της Μεσογείου, στη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Ασία. Ανήκει στις κληρονομικές νόσους – αυτές δηλαδή που μεταβιβάζονται από τους γονείς στα παιδιά.
μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της θαλασσαιμίας παραμένουν οι τακτικές ανά δεκαπενθήμερο μεταγγίσεις συμπυκνωμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων, ενώ κυριότερη επιπλοκή είναι η αιμοσιδήρωση (δηλαδή η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο που προκαλεί τοξικότητα σε ζωτικά όργανα), για την αντιμετώπιση της οποίας οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν καθημερινή θεραπεία αποσιδήρωσης (δηλαδή θεραπεία για την αποτελεσματική δέσμευση και απομάκρυνση του περίσσιου τοξικού σιδήρου από τον οργανισμό). Μέχρι πρότινος, η αποσιδήρωση γινόταν μόνο μέσω καθημερινής υποδόριας έγχυσης φαρμάκου για 8-10 ώρες.
Τα τελευταία χρόνια, σημαντική εξέλιξη αποτελούν οι από του στόματος θεραπείες, οι οποίες βελτιώνουν σημαντικά τη συμμόρφωση των ασθενών. Η νεότερη θεραπεία αποσιδήρωσης είναι το deferasirox, το οποίο χορηγείται από το στόμα μόνο μία φορά την ημέρα, γεγονός που επιτρέπει την καλή συμμόρφωση των ασθενών και επομένως την αποτελεσματικότερη αποσιδήρωση.

Πώς κληρονομείται η θαλασσαιμία
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατό να αποκτήσουν παιδί με Θαλασσαιμία γιατί φαίνονται υγιείς κι επειδή στο παρελθόν τους βεβαίωσαν ίσως από γενικές εξετάσεις αίματος που έτυχε να κάνουν, ότι δεν παρουσιάζουν τίποτε παθολογικό.

Προσοχή!
Αυτό δεν αποκλείει να είναι φορείς (ή αλλιώς ετεροζυγώτες) της νόσου. Η συχνότητα των φορέων της Θαλασσαιμίας στην Ελλάδα είναι υψηλή και αγγίζει το 8% (κατά μέσο όρο). Σε ορισμένες περιοχές όμως φτάνει το 15% ή και περισσότερο. Έτσι λοιπόν η πιθανότητα να συμπεριλαμβάνεται κάποιος στους φορείς της νόσου είναι μεγάλη. Οι φορείς ή ετεροζυγώτες δεν εμφανίζουν στην υγεία τους κανένα σύμπτωμα και η διάγνωση γίνεται με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις αίματος. Όταν έχουμε ένα ζευγάρι ετεροζυγωτών, η πιθανότητα να γεννηθεί ένα παιδί με Θαλασσαιμία είναι 25%. Η πιθανότητα αυτή δεν ακολουθεί καμία σειρά και ισχύει για κάθε εγκυμοσύνη άσχετα αν το ζευγάρι έχει ήδη αποκτήσει κι άλλο παιδί με Θαλασσαιμία. Όταν ένας γονέας είναι πάσχοντας από Θαλασσαιμία και ο άλλος γονέας είναι φορέας της νόσου, τότε οι πιθανότητες να γεννηθούν παιδιά με Θαλασσαιμία είναι 50%. Τέλος, όταν ένας γονέας έχει Θαλασσαιμία κι ο άλλος είναι απόλυτα υγιής, τότε όλα τα παιδιά θα είναι απλά ετεροζυγώτες (φορείς) της νόσου.

Συχνότητα της θαλασσαιμίας
Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα που υπάρχουν, γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα 2.900 άτομα πάσχουν από Θαλασσαιμία (έρευνα του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας) και κάθε χρόνο έχουμε περίπου 5 - 10 νέες γεννήσεις.

Αντιμετώπιση της θαλασσαιμίας
Μεταγγίσεις
Παρά τις προόδους της ιατρικής επιστήμης ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της Θαλασσαιμίας, παραμένει η συχνή μετάγγιση συμπυκνωμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων δεδομένου ότι ο οργανισμός αδυνατεί να συνθέσει αιμοσφαιρίνη. Το θεραπευτικό αυτό σχήμα απαιτεί προσέλευση στο νοσοκομείο κάθε 15 - 20 ημέρες για μια διάρκεια 3 - 4 ωρών. Στα περισσότερα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας υπάρχουν εξειδικευμένες Μονάδες Θαλασσαιμίας και Δρεπανοκυτταρικής Νόσου για την ολιστική προσέγγιση των ατόμων με Θαλασσαιμία. Οι επιπλοκές από τις μεταγγίσεις αίματος όπως η μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων και οι αλλεργικές - πυρετικές αντιδράσεις, έχουν ελαττωθεί σήμερα σε αμελητέο ποσοστό. Κυριότερη επιπλοκή παραμένει η αιμοσιδήρωση, δηλαδή υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο ως αποτέλεσμα των τακτικών μεταγγίσεων.
Αποσιδήρωση
Ο σίδηρος (Fe) σαν ουσία στο αίμα είναι απαραίτητος για τη ζωή αλλά είναι τοξικός για τον οργανισμό όταν βρίσκεται σε περίσσεια και ευθύνεται για τη δημιουργία διαταραχών στην ηπατική και καρδιακή λειτουργία, καθώς και τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων. Για την
αποφυγή των επιπλοκών της αιμοσιδήρωσης, υπάρχει ειδική θεραπεία ‘αποσιδήρωσης’. Μέχρι πρότινος η αποσιδήρωση γινόταν μόνο μέσω καθημερινής υποδόριας έγχυσης φαρμάκου για 8 - 10 ώρες, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αποτελεσματικές από του στόματος θεραπείες.
Μελλοντικές Προοπτικές Θεραπείας
Εδώ και αρκετά χρόνια, βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή η θεραπεία με μεταμόσχευση μυελού των οστών από συμβατό δότη που είναι συνήθως συγγενείς πρώτου βαθμού (αδέλφια, γονείς). Τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά ιδιαιτέρως στην Ελλάδα όπου η εμπειρία των Ειδικών Κέντρων Μεταμόσχευσης που υπάρχουν είναι εξαιρετική. Περιορισμοί για τη μέθοδο αποτελούν, η ηλικία του ασθενούς και η ανεύρεση συμβατού δότη.
Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στην τελική φάση υλοποίησης η μέθοδος της Γονιδιακής Θεραπείας που αναμένεται να αποτελέσει και την οριστική θεραπεία της νόσου. Η τεχνική συνίσταται στην αντικατάσταση του παθολογικού γονιδίου με το φυσιολογικό, μέσω γενετικών τεχνικών.

Πρόληψη – διάγνωση της θαλασσαιμίας
Στη χώρα μας, αναπτύχθηκε ένα ευρύ πρόγραμμα πρόληψης σε συνεργασία με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και άλλους Διεθνείς Οργανισμούς και περιλαμβάνει:

• Ενημέρωση του κοινού, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη θέσπιση ειδικών μαθημάτων στα σχολεία.
• Ανεύρεση των ετεροζυγωτών (φορέων), σε ειδικά κρατικά διαγνωστικά κέντρα. Οι εργαστηριακές εξετάσεις για την ανεύρεση των φορέων απαιτούν έμπειρο και ευσυνείδητο ιατρικό προσωπικό, κατάλληλα τεχνικά μέσα λόγω της σοβαρότητας των αποτελεσμάτων. Η εξέταση γίνεται δωρεάν. Τα αποτελέσματα και οι κατάλληλες εξηγήσεις δίνονται στους ενδιαφερόμενους προσωπικά από υπεύθυνα άτομα, με τη φροντίδα της Μονάδας Πρόληψης σε σύντομο διάστημα μετά την αιμοληψία.
• Προγεννητική Διάγνωση, στα ζευγάρια υψηλού κινδύνου. Εφαρμόζεται στην Ελλάδα από το 1977 και γινόταν με την ανάλυση του εμβρυϊκού αίματος που λαμβάνονταν με αμνιοπαρακέντηση την 18η-20ή εβδομάδα κύησης. Με τις νέες τεχνικές μελέτης του DNA είναι δυνατή η διάγνωση της Θαλασσαιμίας σε πολύ πρώιμα στάδια της εγκυμοσύνης και συγκεκριμένα από τη 10η εβδομάδα.

Το είδος του προς εξέταση δείγματος λαμβάνεται με βιοψία τροφοβλάστης μέσω διακοιλιακής παρακέντησης. Η εξέταση είναι ανώδυνη και ακίνδυνη τόσο για την έγκυο, όσο και για το έμβρυο.
Τα κυριότερα Ευρωπαϊκά Κέντρα Πρόληψης βρίσκονται στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Σαρδηνία και το Λονδίνο.

Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο καθένας αν είναι φορέας της νόσου ή όχι.

«Μην απαγορεύσετε τις πατέντες για τα βλαστοκύτταρα» ζητούν ερευνητές της ΕΕ

Οι φαρμακοβιομηχανίες πρέπει να έχουν κίνητρα για τη συνέχιση των ερευνών, υποστηρίζουν επιστήμονες.

Λονδίνο: Η ανάπτυξη θεραπειών από εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα στην Ευρώπη βρίσκεται υπό σοβαρή απειλή. Την έντονη αυτή ανησυχία εκφράζουν με επιστολή τους στην επιθεώρηση Nature 13 κορυφαίοι επιστήμονες του «καυτού» πεδίου των βλαστικών κυττάρων, οι οποίοι έδωσαν και συνέντευξη Τύπου στο Λονδίνο σχετικά με το θέμα.
Τόσο στην επιστολή τους όσο και στη συνέντευξη οι ερευνητές εξέφρασαν τη διαμαρτυρία τους σχετικά με μια πρόσφατη εισήγηση του γενικού εισαγγελέα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κυρίου Ιβ Μπο σύμφωνα με την οποία όλες οι πατέντες που αφορούν τεχνολογίες που συνδέονται με τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα πρέπει να απαγορευθούν για ηθικούς λόγους. O γενικός εισαγγελέας τόνισε στην εισήγησή του που έγινε στις 10 Μαρτίου πως με δεδομένο ότι για τη λήψη των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων απαιτείται η καταστροφή εμβρύων, παραβιάζεται ευρωπαϊκή οδηγία του 1998 σχετικά με τις ευρεσιτεχνίες η οποία ορίζει ότι δεν επιτρέπεται η χρήση ανθρώπινων εμβρύων για βιομηχανικούς ή εμπορικούς σκοπούς.
Σύντομα η απόφαση
Οι 12 δικαστές του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αναμένεται να λάβουν απόφαση με βάση την εισήγηση μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Από τη στιγμή λήψης της απόφασης αυτή θα είναι άμεσα δεσμευτική για όλα τα κράτη- μέλη. Σημειώνεται ότι στο 80% των περιπτώσεων η εισήγηση του γενικού εισαγγελέα γίνεται δεκτή από τους Ευρωπαίους δικαστές.
Πώς όμως φθάσαμε σε μια τέτοια υπόθεση στο ανώτατο δικαστήριο της Ευρώπης; Όλα ξεκίνησαν πριν από αρκετά χρόνια και συγκεκριμένα το 1999 όταν η περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace έθεσε νομικό ζήτημα σχετικά με μια πατέντα που είχε κατοχυρώσει ο Ολιβερ Μπριστλ ο οποίος σήμερα εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Βόννης στη Γερμανία. Η πατέντα αφορούσε πρόδρομα νευρικά κύτταρα τα οποία προέρχονταν από σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων. Οι εκπρόσωποι της οργάνωσης υποστήριζαν ότι η συγκεκριμένη πατέντα παραβίαζε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας του 1973 η οποία απαγορεύει τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που «δεν συνάδουν με τη δημόσια τάξη και την ηθική».
Χωρίς κίνητρο οι εταιρείες
Εάν η κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σχετικά με τις θεραπείες εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων απαγορευθεί εντός της ΕΕ, τότε οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν θα έχουν κανένα κίνητρο επένδυσης στον συγκεκριμένο πολλά υποσχόμενο τομέα, υπογραμμίζουν από την πλευρά τους οι επιστήμονες που υπογράφουν την επιστολή στο Nature. Προσθέτουν επίσης ότι εάν ληφθεί μια τέτοια ευρωπαϊκή απόφαση οι ασθενείς θα στραφούν προς άλλες χώρες όπου επιτρέπεται η ανάπτυξη θεραπειών με βάση τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Σημειώνεται ότι στις ΗΠΑ μέσα στο 2010 δύο εταιρείες – Geron και Αdvanced Cell Technology – έλαβαν έγκριση για διεξαγωγή κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους με βάση θεραπείες που βασίζονται στα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα (για τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού και για τύφλωση αντιστοίχως).
Παράλληλα διαφορετικές εταιρείες έχουν στραφεί στην ανάπτυξη θεραπειών με βάση τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα επί ευρωπαϊκού εδάφους. Μεταξύ αυτών είναι η αμερικανική Pfizer, η αγγλο-σουηδική AstraZeneca, η ελβετική Roche, η γαλλική εταιρεία Cellectis καθώς και η ιταλική εταιρεία βιοτεχνολογίας Avantea, υπογραμμίζουν οι ερευνητές. Προσθέτουν ότι μια ευρωπαϊκή απόφαση απαγόρευσης της κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας για τις θεραπείες εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων θα κάνει το ενδιαφέρον όλων αυτών των εταιρειών να «εξατμιστεί».
Ηθική και «ανήθικη» έρευνα
Οι επιστήμονες τονίζουν επίσης ότι η έρευνά τους η οποία αποσκοπεί στην ανάπτυξη θεραπειών για αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων υγείας όπως η τύφλωση ή η παράλυση, δεν μπορεί να θεωρείται ανήθικη, όπως προκύπτει από την εισήγηση του εισαγγελέα.
Ένας από τους υπογράφοντες την επιστολή είναι ο καθηγητής Όστιν Σμιθ από το Κέντρο για την Έρευνα στα Βλαστικά Κύτταρα του Wellcome Trust στο Κέμπριτζ. Ο καθηγητής τόνισε ότι «θα ήταν ολέθριο να ακολουθήσει το Δικαστήριο την εισήγηση του εισαγγελέα. Θα απειληθεί το μέλλον της βιοϊατρικής έρευνας στην Ευρώπη και ορισμένα προγράμματα θα καταρρεύσουν. Μια τέτοια απόφαση θα έστελνε επίσης το μήνυμα ότι οι επιστήμονες εμπλέκονται σε ανήθικες δραστηριότητες, γεγονός πολύ αρνητικό αφού θα είχε αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη που έχει το κοινό στο έργο των επιστημόνων».
Ο καθηγητής Σμιθ τόνισε μάλιστα ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από 100 έτοιμες, διαθέσιμες σειρές εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για έρευνα. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει φόβος εμπορευματοποίησης ανθρώπινων εμβρύων.
Πάντως από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της Greenpeace Δρ Κρίστοφερ Τεν σημείωσε ότι η οργάνωση δεν αντιτίθεται σε όλες τις έρευνες σχετικά με τα βλαστικά κύτταρα. «Δεν πιστεύουμε ότι η εισήγηση του γενικού εισαγγελέα είναι σαφής. Ο αρχικός σκοπός μας ήταν να αποσαφηνιστεί ο νόμος σχετικά με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ιδίως σε ό,τι αφορά την εμπορική χρήση εμβρύων».

Πηγή: news.in.gr