Η σημασία της συμμόρφωση των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή

Η ορθή ιατρική διάγνωση καθώς και ο σχεδιασμός του κατάλληλου θεραπευτικού σχήματος, μπορεί να χαρακτηριστούν ως οι βασικότεροι πυλώνες της αποτελεσματικής αντιμετώπισης μιας νόσου και κατ’ επέκταση της ενίσχυσης της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Ως "συμμόρφωση ασθενούς" ορίζεται o βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά ενός ατόμου όσον αφορά τη λήψη φαρμάκων, συνοδευόμενη κάποιες φορές και από αλλαγές στη δίαιτα ή στον τρόπο ζωής, συμβαδίζει τόσο με τις ιατρικές συμβουλές όσο και με τη φαρμακευτική αγωγή που εκάστοτε χορηγείται. Η φαρμακευτική συμμόρφωση συνδέεται άρρηκτα με τη λήψη του σωστού φαρμακευτικού σκευάσματος, την κατάλληλη στιγμή, στην απαιτούμενη δόση και για το χρονικό διάστημα που χρειάζεται ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του εκάστοτε θεράποντα ιατρού.

Η μη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπευτική αγωγή που τους συνίσταται αποτελεί σημαντικό πρόβλημα που δύναται να οδηγήσει σε ανεπάρκεια ή ακόμα και σε πλήρη αποτυχία μιας ιατρικής παρέμβασης με επιζήμιες συνέπειες, κυρίως: (α) στην υγεία των ασθενών, (β) στην αποτελεσματική χρήση των συστημάτων υγείας αλλά και, (γ) στην αξιολόγηση της πραγματικής ικανότητας και επάρκειας των ιατρικών παροχών γενικότερα. Επιπρόσθετα, το φαινόμενο αυτό επηρεάζει και σε οικονομικό επίπεδο την κοινωνία προκαλώντας αισθητή μείωση στη σχέση κόστους-απόδοσης των ιατρικών παρεμβάσεων.

Το πρόβλημα της μειωμένης συμμόρφωσης των ασθενών είχε εντοπιστεί πριν από περίπου 2.000 χρόνια, με τον Ιπποκράτη να προειδοποιεί τους γιατρούς της εποχής όπως δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάλυση των αιτιών που οδηγούσαν τους ασθενείς τους να ψεύδονται αναφορικά με την τήρηση των ιατρικών οδηγιών που τους έδιναν. Αξιοσημείωτο είναι ότι στις μέρες μας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO-2003), η φαρμακευτική συμμόρφωση των ασθενών που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες μόλις που αγγίζει το 50%. Το μεγαλύτερο δε πρόβλημα εστιάζεται σε ασθένειες ψυχικής διαταραχής με βασικότερη εξ’αυτών την κατάθλιψη ενώ έκπληξη αποτελεί το γεγονός της επέκτασης του φαινομένου ακόμη και σε περιπτώσεις ανίατων νόσων όπως για παράδειγμα σε από του στόματος χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων προς καρκινοπαθείς.

 

Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε ο οργανισμός "eyeforpharma", με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, η μη συμμόρφωση των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή έχει ένα ετήσιο κόστος της τάξης των 30 εκατομμυρίων δολαρίων για το Εθνικό Σύστημα Υγείας των ΗΠΑ, εκφράζοντας παράλληλα σχεδόν το 50% των συνολικών ταμειακών αποθεμάτων του κράτους. Μέσα από την ίδια έρευνα σημαντική κρίνεται και η διαπίστωση πως 90 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες δεν κατανοούν ακριβώς την ασθένεια τους, είτε τη λειτουργία της θεραπευτικής αγωγής που τους χορηγείται. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζουν, σύμφωνα με τον ίδιο οργανισμό, το μέγεθος του προβλήματος όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε πολλές άλλες χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο.

 

Η τήρηση ενός θεραπευτικού πλάνου και η συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή αποτελεί μια συνεχή και δυναμική διαδικασία η οποία επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες με κυριότερους:

·         Κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες (φύλο, κοινωνικό status, οικονομική κατάσταση, γεωγραφική θέση).

·         Παράγοντες που αφορούν τη νόσο (φύση της νόσου, σοβαρότητα των συμπτωμάτων της, βαθμός δυσλειτουργίας που δημιουργεί καθώς και η διάρκεια της).

·         Παραμέτρους της θεραπείας (η πληροφόρηση σχετικά με αυτή, η περιπλοκότητα της, η αμεσότητα των επιθυμητών αποτελεσμάτων, πιθανές προηγούμενες αποτυχίες στην ίδια θεραπεία ή εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών).

·         Παράγοντες που σχετίζονται με το σύστημα υγείας (η ποιότητα της σχέσης ασθενούς – επαγγελματία υγείας, η ευκολία πρόσβασης, η ανάπτυξη καθώς και οι επιλογές που το σύστημα υγείας προσφέρει στους ασθενείς).

·         Παράγοντες που αφορούν τον ίδιο τον ασθενή (η γνώση και η προσέγγιση του σχετικά με την ασθένεια και τη θεραπεία της, οι προσδοκίες που έχει για  το αποτέλεσμα της θεραπείας, η στάση και οι πεποιθήσεις του απέναντι στο σύστημα υγείας που τον εξυπηρετεί).

Εκτός από τα αίτια και παράγοντες, που προαναφέρθηκαν, οι επαγγελματίες υγείας απαιτείται να γνωρίζουν όσο το δυνατό περισσότερα στοιχεία αναφορικά με μια τέτοια συμπεριφορά, προκειμένου να αντιμετωπίσουν όσο πιο αποτελεσματικά το φαινόμενο. Η σημαντικότητα αυτής της αναγκαιότητας αντικατοπτρίζεται και μέσα από μια πρόσφατη έρευνα της "Cutting Edge Information" στην οποία φάνηκε οι αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρίες να έχουν αυξήσει τα κονδύλια που σχετίζονται με την ενίσχυση της συμμόρφωσης των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή, από 400.000 δολάρια το 2009 στο 1,5 εκατομμύριο δολάρια για το έτος 2012 – μια αύξηση δηλαδή της τάξης του 281% μέσα σε μόλις 3 χρόνια.

 

Επιπρόσθετα όλο και περισσότερες ενδείξεις, μέσα από στατιστικές μελέτες, αποδεικνύουν ότι τα ανησυχητικά χαμηλά ποσοστά Φαρμακευτικής Συμμόρφωσης έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο επίπεδο υγείας των πληθυσμών, σε σημείο που κάθε προσπάθεια βελτίωσης των ήδη υπαρχουσών θεραπευτικών αγωγών να χαρακτηρίζεται ως αναποτελεσματικό μέτρο αντιμετώπισης.

Τέλος, αυξημένη Φαρμακευτική Συμμόρφωση έχει συνδεθεί με την δραστική μείωση της εμφάνισης επιπλοκών και κινδύνου αναπηρίας, σε ασθένειες όπως η υπέρταση και ο διαβήτης αυξάνοντας παράλληλα το προσδόκιμο ζωής των ασθενών. Σε μεταδοτικές χρόνιες παθήσεις ψηλά επίπεδα Φαρμακευτικής Συμμόρφωσης φαίνεται να σχετίζονται με βραδύτερη κλινική εξέλιξη της νόσου, καθώς επίσης και με χαμηλότερα επίπεδα θνησιμότητας. 

 

Όσον αφορά την επίδραση του φαινομένου στα Συστήματα Υγείας, τα θετικά επακόλουθα ενός υψηλού επιπέδου Φαρμακευτικής Συμμόρφωσης περιλαμβάνουν κυρίως τη μείωση των εισαγωγών στα νοσοκομεία αλλά και τη μείωση του κόστους θεραπείας και νοσηλείας των ασθενών. Ταυτόχρονα η επίτευξη των επιθυμητών κλινικών αποτελεσμάτων, ως συνέπεια της Φαρμακευτικής Συμμόρφωσης, αυξάνει την αποτελεσματικότητα του εκάστοτε φαρμακευτικού σκευάσματος ενώ μεγιστοποιεί παράλληλα και την εμπιστοσύνη των ασθενών προς τον ιατροφαρμακευτικό τομέα γενικότερα.

 

Μάριος Γενακρίτης

Φαρμακοποιός, Αντιπρόεδρος ‘‘Φαρμακοποιών του Κόσμου – Κύπρου’’ , Μέλος Εθνικής Επιτροπής Επιτήρησης Μικροβιακής Αντοχής

B.Sc Pharmacy , M.Sc Health Management
European Medicines Agency (EMA) Inspector

 

Superbugs found in New York’s Hudson River

They thought it was only happening in the rivers of India—but scientists have now discovered antibiotic-resistant superbugs in the Hudson River around New York.
Untreated raw sewage, pumped directly into the river, appears to be the source, say scientists from the city’s Columbia University. The bugs are resistant to common antibiotics such as ampicillin and tetracycline, which are usually used to treat ear infections, pneumonia and salmonella.

According to NASA and NOAA, last month was one of the hottest months on record globally, and the 340^th month in a row to hit higher-than-average temperatures. This week is especially bad as a “drunken” weather pattern rips across the Midwest and East Coast. All of this sticky heat means people are desperately seeking ways to cool off, but if you’re taking a dip in the Hudson River, as sweaty New Yorkers undoubtedly will do this weekend, you may be cooling down with some unsavory swimming buddies.

In certain spots between Westchester’s Tappan Zee Bridge and lower Manhattan, the study—published this week in the Journal of Water and Health—found antibiotic-resistant pathogens in the river. Even better, they think the microbes can be tracked back to untreated sewage. Now doesn’t that just make you want to get out the sunscreen and go all Wet Hot American Summer?

Humans often get infections after going swimming, however, and they are rarely serious enough to require antibiotics. But there could be health concerns down the line. As noted by the researchers from Columbia University, rivers can serve as incubators for bacteria. Kind of like the way some rookie criminals learn new tricks in prison, superbugs in rivers can easily pass their drug-resistant genes on to normal bacteria. The microbes found in the Hudson are resistant to ampicillin and tetracycline, anitibiotics commonly used for ailments from ear infections to pneumonia.

Maryn McKenna, author of Superbug, says this isn’t the first time antibiotic-resistant bacteria have been found in U.S. rivers. (She wrote about the topic for Wired in 2011.) “This report looks interesting because the researchers found disease-causing organisms that were resistant,” McKenna told me in an email. “In the past, the findings have been of benign bacteria that happened to be carrying resistance DNA.” She says these new findings may mean more direct risk of causing disease in humans.

Of course, this is just another chapter in the story of antibiotic-resistance. The Infectious Diseases Society of America reports that 2 million Americans develop hospital-acquired infections a year. This results in 99,000 deaths, “the vast majority of which are due to antibacterial (antibiotic)-resistant pathogens.” Aside from untreated sewage, resistance has been linked to overuse of antibiotics in both people and livestock. In fact, the Natural Resource Defense Council (which publishes OnEarth) reports that over 80 percent of antibiotics in the U.S. is used on food animals, most of whom aren’t even sick. Yum.

Sweating yet? Our summertime heroes used to be the ice cream man and the lifeguards at your neighborhood pool. But you’d do well to add water quality scientists to that list—because they’re the ones who are really looking out for you.

Image: NIAID

Τα placebo και τα αποτελέσματα του εικονικού φαρμάκου στην ιατρική (by M.Genakritis)

Marios Genakritis

Pharmacist, MSc Health Management, Cyprus

Εισαγωγή

Με τον όρο placebo ορίζεται το εικονικό φάρμακο που χορηγείται συνήθως κατά τη διάρκεια κλινικών δοκιμών σε ομάδες ελέγχου, το οποίο, αν και δεν περιέχει κάποια δραστική ουσία δημιουργεί την αίσθηση βελτίωσης των συμπτωμάτων σε ένα ασθενή μετά από τη λήψη του. Η ετυμολογία της λέξης placebo στα Λατινικά σημαίνει " θα κάνω καλό "  ενώ ως όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά γύρω στον 14ο αιώνα ¹. Η ιστορία του εικονικού φαρμάκου ξεκινάει από την Αρχαία Ελλάδα με τον μεγάλο ιατρό των ελληνιστικών χρόνων Γαληνό να αναφέρεται ως ο πρώτος παρασκευαστής τέτοιων φαρμακοτεχνικών μορφών. Ο Γαληνός διαπίστωσε ότι τα σκευάσματα τα οποία χορηγούσε, προκαλούσαν ίαση της νόσου περισσότερο στους ασθενείς εκείνους που τον εμπιστεύονταν, σε σχέση με όσους δεν του έδειχναν εμπιστοσύνη.
Στη σύγχρονη ιατρική έρευνα τα εικονικά φάρμακα αποτελούν ένα
σημαντικό μεθοδολογικό εργαλείο αφού χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως στους ελέγχους κλινικών δοκιμών νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων και θεραπειών ενώ αποτελούν παράλληλα μια σημαντική πειραματική παρέμβαση.

 

Ιστορική αναδρομή στα Εικονικά φάρμακα και την κλινική έρευνα

Μέχρι το έτος 1950, η αποτελεσματικότητα των περισσότερων θεραπειών βασιζόταν σε παθοφυσιολογικές παραμέτρους οι οποίες πήγαζαν από μη τεκμηριωμένες παρατηρήσεις και συλλογισμούς εμπειρογνωμόνων εν τη απουσία διενέργειας συγκριτικών επιστημονικών μελετών ². Το μεγαλύτερο μέρος της κλινικής γνώσης βασιζόταν επίσης σε μη συγκριτικές έρευνες, με ελάχιστες εξαιρέσεις ³.

Το έτος 1801 αποτελεί τον πρώτο σημαντικό χρονικά σταθμό όταν ο βρετανός ιατρός J. Haygarth κατέγραψε τα αποτελέσματα της πρώτης μετέπειτα καλούμενης  ελεγχόμενης με εικονικό φάρμακο δοκιμής ⁴. Μια συχνή θεραπευτική μέθοδος για την ανακούφιση από πολλές ασθένειες εκείνη την εποχή ήταν η εφαρμογή
μεταλλικών ράβδων (Perkins tractors) στο σώμα.
Η συμπτωματική θεραπεία γινόταν μέσω της
ηλεκτρομαγνητικής επίδρασης του μετάλλου. Ο Haygarth αποφάσισε να εφαρμόσει σε πέντε ασθενείς ‘’θεραπεία’’ με πανομοιότυπους ξύλινες ράβδους όταν  και τελικά διαπίστωσε ότι τέσσερις εκ των οποίων είχαν ιδιαίτερα ανακουφιστικά αποτελέσματα. Ακολούθως χρησιμοποίησε στο ίδιο δείγμα ασθενών, την επόμενη κιόλας μέρα,  τις μεταλλικές ράβδους λαμβάνοντας
όμοια αποτελέσματα αφού και πάλι τέσσερις εκ των πέντε ατόμων ανέφεραν ανακούφιση. Είναι απόλυτα σαφές ότι ο
Haygarth είχε βιώσει , με το πείραμα αυτό, πρώτος την έννοια του φαινόμενου placebo δηλώνοντας παράλληλα και το θαυμασμό του για την ισχυρή νοητική επίδραση σε καταστάσεις διαταραχής του σώματος⁵.

Από τις αρχές του 19^ου αιώνα και έπειτα οι ερευνητές στο χώρο του φαρμάκου, άρχισαν δειλά δειλά να εφαρμόζουν απλές- τυφλές κλινικές δοκιμές. Στις δοκιμές του τύπου αυτού, ζητούσαν από  φαρμακοποιούς να φτιάξουν σε διαφορετική συσκευασία, αλλά με την ίδια πάντα εμφάνιση, τόσο τα πραγματικά, όσο και τα εικονικά φάρμακα. Στη συνέχεια, ο ιατρός χορηγούσε σε κάποιους ασθενείς το πραγματικό φάρμακο και σε κάποιους άλλους το εικονικό χωρίς όμως οι ίδιοι οι ασθενείς να είναι ενήμεροι για τη διεργασία αυτή και δίχως να γνωρίζουν παράλληλα αν λάμβαναν το πραγματικό ή το εικονικό φάρμακο.
Για τους φαρμακοποιούς, η διαδικασία της παρασκευής τέτοιων σκευασμάτων ήταν εξαιρετικά επίπονη λόγω του γεγονότος ότι το placebo θα έπρεπε να είναι ακριβώς το ίδιο στην εμφάνιση με το πραγματικό φάρμακο.

Μόλις στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, ο Γερμανός γιατρός
Adolf Bingel πραγματοποιήσε μια μεγάλης σχετικά κλίμακας συγκριτική κλινική μελέτη για την αξιολόγηση συγκεκριμένων επιπτώσεων της αντιτοξίνης στον ορό της διφθερίτιδας για τη θεραπεία της εν λόγω νόσου ⁶. Ο Α. Bingel ήθελε με τον τρόπο αυτό να διαπιστώσει εαν η παρουσία της αντιτοξίνης στον ορό ήταν υπεύθυνη για το αποτέλεσμα ή εάν η θεραπεία με ορό που δεν
περιέχει την αντιτοξίνη θα έδινε συγκρίσιμα αποτελέσματα. Έτσι χορήγησε εναλλάξ σε σύνολο 937 ασθενών ορό διφθερίτιδας
με αντιτοξίνη και φυσιολογικό ορό αλόγου (εικονικό φάρμακο) προκειμένου να συλλέξει και να αξιολογήσει το αποτέλεσμα. Καταληκτικό συμπέρασμα του ήταν ότι η θεραπεία με φυσιολογικό ορό αλόγου έδωσε παρόμοια κλινική έκβαση
με αυτή που εμφανίστηκε στην παρουσία ορού με αντιτοξίνη.
Ακολούθως, ο Ψυχίατρος, W.H.R Rivers δημοσιεύοντας το 1907 την εργασία του για την «επίδραση της αιθυλικής αλκοόλης στον κάμαδο» εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια της Διπλής- τυφλής- μελέτης. Τη μη γνώση δηλαδή ούτε του ιατρού, ούτε του ασθενή για το ποιος λαμβάνει το πραγματικό και ποιος το εικονικό φάρμακο. Μόνος γνώστης της παραμέτρου αυτής, ο φαρμακοποιός και μέσω αυτού, ένας επιπλέον ανεξάρτητος ερευνητής. Ως εκ τούτου, από την δεκαετία του 1920 και έπειτα αρχίζει να εμπλουτίζεται σιγά σιγά η διεθνής βιβλιογραφία με διπλές- τυφλές- μεθόδους μελέτης φαρμάκων. Η γενικότερη άποψη αναφορικά για τα εικονικά φάρμακα μέχρι και τη δεκαετία του 1950 επικεντρωνόταν στο ότι ‘δεν βλάπτουν αλλά πιθανόν να ανακουφίζουν σε τελική ανάλυση τον ασθενή' ⁷. Με τη χρήση των εικονικών φαρμάκων σε
έρευνες, οι κλινικοί γιατροί άρχισαν σταδιακά να αναγνωρίζουν την θεραπευτική αξία της χορηγήσεως αδρανών παρασκευασμάτων σε ασθενείς των ομάδων ελέγχου δοκιμής.

Παρόλα ταύτα, ο τρόπος της διεξαγωγής των μελετών αυτών εξακολουθούσε να ακολουθεί λάθος κατεύθυνση. Οι ερευνητές με δεδομένο ότι δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν, το πραγματικό φάρμακο από το placebo, έκαναν τυχαίους διαχωρισμούς αναφορικά με το ποιος ασθενής θα καταταχθεί στη μία και ποιος στην άλλη ομάδα. Τη λύση του προβλήματος αυτού έδωσε ο Bradford Hill με την "τυχαιοποίηση" (randomization). Με βάση τη μέθοδο αυτή οι ασθενείς επιλέγονταν να μπουν στη μία ή στην άλλη ομάδα με τυχαίο τρόπο, αλλά με τρόπο που και οι δύο αυτές ομάδες να παρουσιάζουν πανομοιότυπα χαρακτηριστικά (π.χ ως προς το φύλο, την ηλικία, την εθνολογία, τη βαρύτητα της νόσου κλπ) ⁸.

Τέλος ο γιατρός-αναισθησιολόγος H.K. Beecher, ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής της μετά- ανάλυσης στην κλινική έρευνα των φαρμάκων το 1955, συγκρίνοντας πάνω από 25 μελέτες εξήγαγε το συμπέρασμα ότι περίπου το 1/3 των ασθενών αυτών είχε βελτιωθεί χάρη στο «φαινόμενο placebo» ⁹. Το αποτέλεσμα αυτό λειτούργησε ως καταλύτης στην επαναξιολόγηση δεκάδων φαρμάκων αλλά και στον προσεκτικότερο σχεδιασμό των μελετών.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ PLACEBO

Τη δεκαετία του 1950, διάφοροι επιστήμονες ξεκίνησαν να ερευνούν τις πιθανότητες ύπαρξης παραγόντων οι οποίοι καθορίζουν ή/και προσδιορίζουν τον βαθμό ανταπόκρισης στο εικονικό φάρμακο. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εντοπιστεί ευκολότερα αν υπήρχε, πριν από την έναρξη μιας δοκιμής, η δυνατότητα διαχωρισμού των  ανταποκριθέντων από τους μη ανταποκριθέντες, στο εικονικό φάρμακο. Μεγάλος αριθμός πειραμάτων πραγματοποιήθηκε με το προσανατολισμό αυτό χωρίς ωστόσο να εξαχθούν ασφαλή αποτελέσματα και συμπεράσματα που να διευκρινίζουν περαιτέρω μια τέτοια πιθανή συσχέτιση ¹⁰. Οι έρευνες αυτές όμως, οδήγησαν στην διατύπωση τριών βασικών θεωριών αναφορικά με την ύπαρξη του φαινομένου placebo:¹¹

1. Θεωρία των ενδορφινών: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιδρά θετικά στην ιδέα λήψης ενός σκευάσματος το οποίο όπως πιστεύει θα αποκαταστήσει την υγεία του. Η αντίδραση αυτή του εγκεφάλου βασίζεται στην έκκριση ενδορφινών που αποτελούν το φυσικό παυσίπονο του οργανισμού. Με βάση τη θεωρία αυτή, οι Howard Fields, Donald Price, et al., κατάφεραν να αναστείλουν με Ναλοξόνη (ανταγωνιστής απιοειδών) την αναλγησία που είχε προκληθεί μετά από χορήγηση placebo. ¹²

2. Θεωρία του Pavlov: Ο εγκέφαλος εκπαιδεύεται με τρόπο τέτοιο που αν η πρώτες επαφές ενός ατόμου με κάποιο επαγγελματία υγείας (ιατρό ή φαρμακοποιό) τον οδήγησε στη λήψη ενός φαρμάκου το οποίο βελτίωσε την υγεία του, έκτοτε, κάθε φορά που θα έρχεται σε επαφή με τους συγκεκριμένους επιστήμονες θα λαμβάνει θεραπεία η οποία σίγουρα θα έχει θετική επίδραση την υγεία του. Συνεπώς και όταν μια πραγματική θεραπεία αντικατασταθεί από ένα εικονικό φάρμακο, ο εγκέφαλος επαγωγικά θα αντιδράσει με πανομοιότυπο τρόπο.

3. Θεωρία της προσδοκίας: Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής προσδοκά επίμονα ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα στη θεραπεία, ώστε υποσυνείδητα αναζητεί εκ των προτέρων να το αποδείξει και με στοιχεία. Έτσι, θα μπορούσε να λεχθεί ότι ο ίδιος ο παρατηρητής επηρεάζει το πείραμα στο οποίο συμμετέχει. Το μοντέλο αυτό της προσδοκίας είναι πολύ διαδεδομένο και για πολλές άλλες περιπτώσεις της ψυχολογίας.

4. Γενετική θεωρία. Σύμφωνα με τη νεώτερη αυτή θεωρία ένας αριθμός ανθρώπων αντιδρά θετικότερα σε ένα εικονικό φάρμακο, σε σχέση με άλλους, λόγω συγκεκριμένων γονιδίων που κουβαλά και που  σχετίζονται επίσης με την επαγωγή ή μη της κατάθλιψης. Η επιβεβαίωση της ισχύς της θεωρίας αυτής σε συνδυασμό με την απομόνωση τέτοιων γονιδίων ίσως οδηγήσει στην αποκωδικοποίηση του γενετικού προφίλ που θα πρέπει να έχουν οι συμμετέχοντες σε κλινικές δοκιμές των φαρμάκων προκειμένου να λειτουργεί πιο ορθολογικά το φαινόμενο placebo.

 

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ - ΕΜΦΑΝΙΣΗ nocebo
Παράλληλα με την εκτενέστερη μελέτη της εφαρμογής των παραπάνω θεωριών μια νέα λέξη έκανε την εμφάνιση της τελευταία στη βιβλιογραφία. Πρόκειται για το Nocebo που ουσιαστικά αποτελεί το κατοπτρικό είδωλο της λέξης placebo. Η λέξη παράγεται από το λατινικό ρήμα Nocere που σημαίνει προξενώ ζημιά-βλάβη. Η ανάγκη για την εμφάνιση της λέξης αυτής βασίζεται στη διαπίστωση ότι όπως υπάρχουν ασθενείς που θεραπεύονται με την εικονική θεραπεία, επειδή πιστεύουν ότι θα θεραπευτούν (placebo effect), έτσι υπάρχουν και ασθενείς στους οποίους ακόμη και η εικονική θεραπεία προξενεί ανεπιθύμητες ενέργειες επειδή αντίστοιχα πιστεύουν ότι οποιοδήποτε φάρμακο κι αν λάβουν, θα τους βλάψει (Nocebo effect) ¹³.

Έτσι, το 1961 o WP Kennedy εισήγαγε και επίσημα τον όρο "nocebo"
προκειμένου να διαχωρίσει τις ευχάριστες ψυχικά επιπτώσεις  που πιθανά επιφέρει ένα εικονικό σκεύασμα σε σχέση με επιβλαβή αντίστοιχα αποτελέσματα¹⁴. Ο R.A Hahn, στον αντίποδα, για τον  ορισμό του nocebo λαμβάνει σημαντικά υπόψη την προσδοκία του λήπτη. Με βάση τα προαναφερθέντα, αν κάποιος αναμένει να βιώσει μια αρνητική επίδραση και τελικά κάτι τέτοιο υλοποιηθεί τότε παρατηρείται η εμφάνιση του φαινομένου nocebo το οποίο χαρακτηρίζεται επίσης και ως ‘παρενέργεια’ του placebo ¹⁵. Η μελέτη των αποτελεσμάτων του φαινομένου αυτού παρεμποδίζεται επιπροσθέτως και από κάποιες ηθικές ανησυχίες αναφορικά με το εάν οι πειραματικές μελέτες επιδράσεων του nocebo περιλαμβάνουν εξαπάτηση είτε και πιθανές επιβλαβείς εκβάσεις στους συμμετέχοντες. Ως εκ τούτου, γίνεται δυσκολότερη η εξαγωγή ασφαλών αποτελεσμάτων γύρω από την έρευνα για την εμφάνιση του φαινομένου nocebo ¹⁶.

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ PLACEBOS ΣΤΙΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Πριν εγγραφεί ένα φάρμακο για κυκλοφορία και χρήση υπάρχει η νομική απαίτηση της απόδειξης της αποτελεσματικότητας του με επιστημονικά τεκμηριωμένες και επαρκείς μελέτες.
Πολλές ομάδες έχουν ερμηνεύσει τον κανόνα αυτό ως υποχρεωτική
σύγκριση με μία μη θεραπευόμενη ομάδα με τη βοήθεια εικονικού φαρμάκου, παρόλο ότι η ερμηνεία αυτή έρχεται σε αντίθεση με την ηθική υποχρέωση της χορήγησης μιας ήδη καθιερωμένης θεραπείας προς όλους τους ασθενείς. Επιπρόσθετα έχει εντοπιστεί σημαντικά αδικαιολόγητη χρήση εικονικών φαρμάκων σε κάποιες συγκεκριμένες κλινικές έρευνες που διενεργούνται κατά καιρούς¹⁷.

Η συχνότερη παρανόηση που δημιουργείται γύρω από την έννοια των placebos αφορά την αντίληψη που επικρατεί σχετικά με την  ισοδυναμία, σε μια μελέτη, των ομάδων ελέγχου που λαμβάνουν ένα εικονικό φάρμακο με εκείνη που δεν λαμβάνει καθόλου θεραπεία. Είναι γενικά αποδεκτό ότι μια διπλή-τυφλή τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη (RCT) αποτελεί την καλύτερη μέθοδο έρευνας για τη μελέτη της αποτελεσματικότητας των κλινικών παρεμβάσεων.

Ωστόσο, η χρήση των εικονικών φαρμάκων στην παρουσία άλλων διαθέσιμων αποτελεσματικών θεραπειών εγείρει ένα σημαντικό ηθικό ερώτημα. Κάθε νέα πειραματική φαρμακευτική θεραπεία επιβάλλεται να συγκριθεί είτε με μια καθιερωμένη θεραπεία ή να αποδείξει την υπεροχή της έναντι στο εικονικό φάρμακο, προκειμένου να γίνει αποδεκτή αφού τεκμηριωθεί παράλληλα και η αποτελεσματικότητα της. Οι Rothman & Michels (1994) έχουν επικρίνει τη χρήση εικονικού φαρμάκου σε ελεγχόμενες δοκιμές για  νέα φάρμακα λόγω της πιθανότητας εμφάνισης μη αναστρέψιμων συνεπειών, τη στιγμή που υπάρχουν άλλες καθιερωμένες σχετικές θεραπείες οι οποίες δύναται να χρησιμοποιηθούν για συγκριτικούς και στατιστικούς σκοπούς¹⁸.

Προς την κατεύθυνση αυτή είναι απαραίτητο να υπάρχει συναίνεση από πλευράς των ασθενών αναφορικά με τη γνώση της λήψης κάποιου ενεργού σκευάσματος ή ενός εικονικού φαρμάκου κατά τη διάρκεια της συμμετοχής τους σε μια δοκιμή του τύπου αυτού. Τα ηθικά ζητήματα που εγείρονται κατά καιρούς ενισχύονται περαιτέρω από την εμφάνιση αυτοκτονιών που συνδέονται με άτομα που πάσχουν από σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, μετά από τη χρήση εικονικού φαρμάκου και τη συμμετοχή τους σε δοκιμές νέων φαρμάκων.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Παρά τον μισό περίπου αιώνα που έχει παρέλθει από την ένταξή του placebo στη σύγχρονη ιατρική, το φαινόμενο αυτό δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητό. Η σημαντικότατη, για την εποχή της, μελέτη του  Η.Κ Beecher που διενεργήθηκε το 1955 η οποία έδειξε μια συνολική μέση απόκριση του εικονικού φαρμάκου κοντά στο 35%, είχε επικριθεί εξ απαρχής έντονα για τις μεθοδολογικές αδυναμίες  που παρουσίαζε (Kienle & Kiene, 1997) ¹⁹.
Τα placebos, που σήμερα αποτελούν ουσιαστικά το σύνολο των εκδόχων ενός συγκεκριμένου φαρμάκου βρέθηκε να μην είναι και τόσο "αθώα" όσο αρχικά φαινόταν. Εντοπίστηκε ότι κάποια έκδοχα διαθέτουν και φαρμακολογική δράση, ενώ κάποια άλλα εμφανίζουν επίσης και σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Με τα δεδομένα αυτά θα ήταν απαραίτητο να γίνεται: (α) ένα σχέδιο έρευνας που να μπορεί να διερευνήσει έγκυρα όλα τα στοιχεία του φαινόμενου placebo αλλά και, (β) ένας πιο ισορροπημένος σχεδιασμός των "φαρμάκων" του τύπου αυτού ²⁰. Στον εν λόγω σχεδιασμό θα πρέπει να προσδιορίζονται και να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στο φαινόμενο placebo προκειμένου να αξιολογείται έτσι εποικοδομητικά η επίδραση  εξωτερικών  παραγόντων στην αποτελεσματικότητα μιας συγκεκριμένης θεραπείας. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να υποστηρίζεται η παροχή μιας βέλτιστης θεραπείας για μεμονωμένους ασθενείς και να διαφαίνεται παράλληλα η έκταση στην οποία τα αποτελέσματα των ελεγχόμενων με εικονικά φάρμακά δοκιμών μπορούν να γενικευτούν.

Ως εκ τούτου, υπάρχει μεγάλη ανάγκη έρευνας και προσδιορισμού των σημαντικότερων μη-ειδικών παραγόντων που επηρεάζουν το φαινόμενο αυτό. Όταν αυτοί οι παράγοντες και οι μηχανισμοί δράσης τεκμηριωθούν και αποκαλυφθούν πλήρως, θα συμβάλουν τα μέγιστα τόσο στον τομέα της ιατρικής έρευνας όσο και στο κομμάτι της κλινικής πρακτικής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1 Gensini GF, Conti AA, Conti A (April 2005). "Past and present of what will please the lord: an updated history of the concept of placebo". Minerva Med 96 (2): 121–4. PMID 16172581.

2. Feinstein AR. Clinical Epidemiology. The Architecture of Clinical Research.Philadelphia: WB Saunders, 1985

3. http: /www.rcpe.ac.uk/cochrane

4. Haygarth J. Of the Imagination, as a Cause and as a Cure of Disorders of the Body; Exemplfied by Fictitious Tractors, and Epidemical Convulsions. Bath: Crutwell, 1801

5. McMahon CE. The 'placebo effect' in Renaissance medicine. J Am Soc Psychosom Dentistry Med 1975;22:3-9

6. Quincy J. Quincy’s Lexicon-Medicum. A New Medical Dictionary. Revised by R.Hooper. London, 1811.

7. Pepper OHP. A note on the placebo. AmJ Pharmacy 1945;117:409-12

8. Armitage P. The role of randomization in clinical trials. Statistics in Medicine. Volume 1, Issue 4, pages 345–352, 1982

9. Beecher HK. The powerful placebo. JAMA 1955;159:1602-6

10. Doongaji DR, Vahia VN, Bharucha MP. On placebos, placebo

responses and placebo responders. J Postgrad Med 1978;24:147-57

11.  Edvin B. Koshi, Christine Ann. Placebo Theory and Its Implications for Research and Clinical Practice: A Review of the Recent Literature, Pain Practice Volume 7, Issue 1, pages 4–20, March 2007

12.  Fields HL, Price DD: Toward a neurobiology of placebo analgesia. In Harrington A (ed): Placebo: probing the self-healing brain. Harvard University Press, Boston (in press)

13. http://en.wikipedia.org/wiki/Nocebo

14. Kennedy WP. The nocebo reaction. Med World 1961;91:203-5

15. Hahn RA. The nocebo phenomenon: concept, evidence, and

implications for public health. Prev Med 1997;26:607-11

16. Hahn RA. The nocebo phenomenon: scope and foundations. In:

Harrington A, ed. The Placebo Effect: An Interdisciplinary Exploration. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1997

17.  Rothman KJ, Michels KB. The continuing unethical use of placebo controls. N Englj Med 1994;331:394-8

18. Kenneth J. Rothman, Dr.P.H., and Karin B. Michels. The Continuing Unethical Use of Placebo Controls. N Engl J Med 1994; 331:394-398 August 11, 1994 DOI: 10.1056/NEJM199408113310611

19. Kienle GS, Kiene H. The powerful placebo effect: fact or fiction?. Institut für angewandte Erkenntnistheorie und medizinische Methodologie, Freiburg, Germany. Journal of Clinical Epidemiology[1997, 50(12):1311-1318] DOI:10.1016/S0895-4356(97)00203-5

20.  Kleijnen J, de Craen AJM, van Everdingen J, Krol L. Placebo effect in double blind clinical trials: a review of interactions with medications. Lancet 1994;344: 1347-9

Η σπουδαιότητα του αντιβιογράμματος στην αντιμετώπιση του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής

Η ταχεία αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της μικροβιακής αντοχής έναντι των αντιβιοτικών τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί ως μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η αλόγιστη και εντατική χρήση αντιβιοτικών καταπολεμά τα ευαίσθητα μικρόβια οδηγώντας στη φυσική επιλογή και επιβίωση των ανθεκτικών στελεχών. Παρόλο που η μικροβιακή αντοχή είναι πιο συνήθης σε νοσοκομειακούς χώρους απ’ ότι στην κοινότητα, τα μικρόβια που συναντώνται συχνότερα σε παθολογικά περιστατικά μιας κοινότητας είναι δυνατόν να εμφανίσουν επίκτητη αντοχή. Η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση λοιμώξεων που οφείλονται στην αντίσταση λόγω της συμβατικής συνταγογράφησης αντιβιοτικών οδηγεί σε αύξηση τόσο της νοσηρότητας όσο και της θνησιμότητας. Επιπρόσθετα οι θεραπευτικές επιλογές, ακόμη και για κοινές λοιμώξεις, γίνονται προοδευτικά πολύ περιορισμένες και σε μερικές των περιπτώσεων μέχρι και ανύπαρκτες. Σημαντικό εργαλείο προς την εξομάλυνση της παρουσίας του φαινομένου αυτού αποτελεί η εφαρμογή κατάλληλα προετοιμασμένων αντιβιογραμμάτων για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της μικροβιακής αντοχής.

Το αντιβιόγραμμα ουσιαστικά είναι το αποτέλεσμα εργαστηριακών δοκιμών προσδιορισμού της ευαισθησίας ενός απομονωμένου βακτηριακού στελέχους σε διαφορετικές κατηγορίες αντιβιοτικών. Η μέτρηση της ευαισθησίας ενός μικροβιακού στελέχους σε κάποιο αντιβιοτικό, βασίζεται κυρίως στην MIC - Ελάχιστη Ανασταλτική Συγκέντρωση. Δηλαδή την ελάχιστη συγκέντρωση του αντιβιοτικού η οποία αναστέλλει τη μικροβιακή ανάπτυξη in vitro. Πρωταρχικός σκοπός ενός αντιβιογράμματος, είναι να μετρηθεί η ευαισθησία στα συνήθη αντιβιοτικά ενός μικροβίου ενώ ως δευτερεύων στόχος εντοπίζεται η ανίχνευση μιας πιθανής αναδυόμενης ανθεκτικότητας μικροβιακών στελεχών, που μπορεί να οφείλεται σε νέους μηχανισμούς αντοχής. Με τη μέθοδο αυτή, επιλέγεται κάθε φορά το καταλληλότερο αντιβιοτικό και δοσολογία (βασισμένη στη γνώση της φαρμακοκινητικής και την MIC) προκειμένου να αποφευχθεί η αποτυχία μιας θεραπείας. Η χρονική περίοδος που καλύπτουν τα περισσότερα αντιβιογράμματα κυμαίνεται από έξι έως δώδεκα μήνες.

Σταθερά ακριβή δεδομένα, μέσω αντιβιογραμμάτων,  μπορούν όχι μόνο να οδηγήσουν στην επιτυχή θεραπεία μιας λοίμωξης αλλά και να παρέχουν παράλληλα στους ιατρούς, τους επαγγελματίες υγείας όσο και στους ασθενείς την εμπιστοσύνη της θεραπευτικής συνταγογράφησης καθώς και την απαραίτητη εκείνη γνώση προκειμένου να αξιολογούν σωστά αναφορές που τους κατακλύζουν και σχετίζονται με το ευαίσθητο ζήτημα της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά.

Στον αντίποδα η έλλειψη τυποποίησης, στη σύσταση των αντιβιογραμμάτων πιθανόν να οδηγήσει σε εσφαλμένη ερμηνεία των δεδομένων και κατά συνέπεια σε ακατάλληλη συνταγογράφηση μιας αντιμικροβιακής θεραπείας.

Τα αντιβιογράμματα δύναται να παρέχουν τις τάσεις της αντιμικροβιακής ευαισθησίας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο ενώ μπορεί να συνοψίζουν τα αποτελέσματα δοκιμών ευαισθησίας για ένα ολόκληρο νοσοκομείο νοσηλείας, εξωτερικά ιατρεία, μονάδες εντατικής θεραπείας ή ακόμη και από μεμονωμένους θαλάμους ασθενών. Η συνάθροιση αντιβιογραμμάτων, από τα κλινικά εργαστήρια, θα μπορούσε να αποτελέσει μια χρήσιμη μέθοδο επιτήρησης σε κοινότητες όπου τα δεδομένα των αντιβιογραμμάτων σε νοσοκομειακό επίπεδο θα είναι εύκολα διαθέσιμα και που παράλληλα μια πιο εντατική επιτήρηση δεν είναι πρακτική λόγω έλλειψης οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

Στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας καθώς επίσης και στρατηγικών που αναπτύσσονται κατά καιρούς για την αντιμετώπιση του ζητήματος της μικροβιακής αντοχής, η διενέργεια αντιβιογραμμάτων πρέπει να αποτελεί βασικό καταλύτη στον περιορισμό του εύρους του εν λόγω προβλήματος. Προς την κατεύθυνση αυτή απαραίτητη κρίνεται η σύσταση επιστημονικών ομάδων αποτελούμενων από μικροβιολόγους, κλινικούς φαρμακοποιούς και ιατρούς, σε όλες τις βαθμίδες Υγείας, με σκοπό τη διαφύλαξη της διαθεσιμότητας και αποτελεσματικότητας των αντιμικροβιακών αγωγών μέσα από την ανάπτυξη πρωτοκόλλων περιορισμού της χρήσης των αντιβιοτικών καθοριστικής σημασίας (Critical Importance Antibiotics), των νεώτερων αντιβιοτικών καθώς και τη δημιουργία κατευθυντήριων οδηγιών για την ορθολογιστική χρήση των αντιβιοτικών.

 

Μάριος Γενακρίτης

Φαρμακοποιός, Αντιπρόεδρος ‘‘Φαρμακοποιών του Κόσμου – Κύπρου’’ , Μέλος Εθνικής Επιτροπής Επιτήρησης Μικροβιακής Αντοχής

B.Sc Pharmacy , M.Sc Health Management
European Medicines Agency (EMA) Inspector

 

Θανατηφόρα μπορεί να είναι τα γκρέιπφρουτ όταν αναμειγνύονται με συνταγογραφούμενα φάρμακα

Εικόνα σελίδας Λεζάντα εικόνας

Περιεχόμενα σελίδας Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο "Canadian Medical Association Journal" (CMAJ), πολλά είναι τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που έχουν σοβαρές παρενέργειες όταν αναμειγνύονται με γκρέιπφρουτ. Αξίζει να σημειωθεί ότι αριθμός αυτών των φαρμάκων είναι ταχέως αναπτυσσόμενος, παρότι οι γιατροί συχνά αγνοούν τις παρενέργειές τους. Σε μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το έτος, οι ερευνητές ανέφεραν ότι ο χυμός γκρέιπφρουτ μπορεί πραγματικά να βοηθήσει κάποια αντικαρκινικά φάρμακα να δράσουν καλύτερα. Η νέα μελέτη αυτή είναι μια ανάλυση που προέρχεται από τους ίδιους τους εμπειρογνώμονες που ανακάλυψαν αυτές τις αλληλεπιδράσεις εδώ και 20 χρόνια και παρέχει αποδεικτικά στοιχεία που μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να κατανοήσουν τις επακόλουθες παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από την κατανάλωση γκρέιπφρουτ όταν αυτό αναμειγνύεται με κάποια συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ο Δρ Ντέιβιντ Μπέιλι, από το ερευνητικό Ινστιτούτο Υγείας Lawson στο Λονδίνο, σχολιάζει: "Πολλά από τα φάρμακα που αλληλεπιδρούν με γκρέιπφρουτ είναι φάρμακα που συνταγογραφούνται ιδιαίτερα συχνά και είναι απαραίτητα για την αγωγή και αντιμετώπιση σημαντικών ή κοινών ιατρικών καταστάσεων. Ωστόσο, πρόσφατα έχει παρατηρηθεί μία ενοχλητική τάση. Μεταξύ των ετών 2008 και 2012, ο αριθμός των φαρμάκων που ενδέχεται να αλληλεπιδρούν με γκρέιπφρουτ και να προκαλούν σοβαρές και ανεπιθύμητες ενέργειες φτάνει τον αριθμό 43, που αντιστοιχεί σε μέσο ποσοστό αύξησης που υπερβαίνει τα 6 φάρμακα ανά έτος. Η αύξηση αυτή είναι αποτέλεσμα της εισαγωγής των νέων χημικών ουσιών και σκευασμάτων." Οι σοβαρές και ανεπιθύμητες ενέργειες από την ανάμειξη γκρέιπφρουτ με ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι οι πιο κάτω: αναπνευστική ανεπάρκεια, γαστρεντερική αιμορραγία, καταστολή του μυελού των οστών σε ασθενείς με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, νεφρική τοξικότητα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια, αιφνίδιος θάνατος. Οι ερευνητές εξηγούν: «Μόνο εάν οι επαγγελματίες υγείας γνωρίζουν την πιθανότητα να προκύψει κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια, θα πρέπει να προσθέτουν στο διαιτολόγιο του ασθενούς την κατανάλωση γκρέιπφρουτ. Παρόλα αυτά, είναι πολύ απίθανο ότι οι επαγγελματίες υγείας θα ερευνήσουν και θα γνωρίζουν το παραπάνω ενδεχόμενο. Επιπλέον, ο ασθενής μπορεί να μη γνωρίζει αυτή την πληροφορία. Έτσι, ισχυρίζονται ότι εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη γνώσης σχετικά με την αλληλεπίδραση αυτή στο γενικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.» Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα, πάνω από 85 διαφορετικά φάρμακα μπορεί να έχουν αλληλεπιδράσεις με γκρέιπφρουτ, και 43 μπορεί να επιφέρουν επιβλαβείς συνέπειες. Τα δραστικά αυτά συστατικά περιέχονται στα νεράντζια, τα οποία βρίσκονται ως συστατικό σε μαρμελάδες, καθώς και στο λάιμ γκρέιπφρουτ ή σε φουρανοκουμαρίνες (furanocoumarins), ουσίες που εμφανίζονται φυσικά στο γκρέιπφρουτ. Αυτές οι ουσίες μπορούν αναστέλλουν μη αναστρέψιμα το μεταβολισμό του ενζύμου CYP3A4, που αδρανοποιεί τα αποτελέσματά του περίπου στο σε ένα ποσοστό που φτάνει στο μισό αριθμό όλων των φαρμάκων. Τα φάρμακα που αναμειγνύονται με τις ουσίες αυτές έχουν τρία χαρακτηριστικά: Πρόκειται για φάρμακα που παρέχονται από το στόμα, διαθέτουν πολύ χαμηλή έως μεσαία βιοδιαθεσιμότητα, περνούν μέσω του μεταβολισμού του φαρμάκου στο γαστρεντερικό σωλήνα μέσω του ενζύμου CYP3A4. Όσον αφορά τη χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα των φαρμάκων, καταναλώνοντας μόνο ένα γκρέιπφρουτ ενδέχεται να πολλαπλασιαστεί η επίδραση της εν λόγω δόσης φαρμάκου, και η αλληλεπίδραση αυτή μπορεί να λάβει χώρα, ανεξάρτητα από το αν το γκρέιπφρουτ καταναλώθηκε ώρες πριν ληφθεί το φάρμακο. Επομένως, μια μέτρια ποσότητα γκρέιπφρουτ μπορεί να επηρεάσει την αλληλεπίδραση των φαρμάκων που λαμβάνονται μόνον μία φορά την ημέρα σε οποιαδήποτε ώρα κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά τη λήψη της δόσης. Η λήψη τακτικά ποσοτήτων φαρμάκων σε καθημερινή βάση μπορεί να αυξήσει τις παρενέργειες. Για παράδειγμα, όταν η σιμβαστατίνη, μία δημοφιλής στατίνη, αναμιγνύεται με ένα ποτήρι χυμού γκρέιπφρουτ 200-mL για 3 ημέρες, προκαλείται συστηματική συγκέντρωση του φαρμάκου σε σύγκριση με το νερό μέχρι και 330%. Οι ενήλικες άνω των 45 ετών είναι οι πιο κοινοί αγοραστές γκρέιπφρουτ και τείνουν επίσης να προμηθεύονται με τα περισσότερα φάρμακα. Ο πληθυσμός των ενηλίκων άνω των 45 ετών είναι εξαιρετικά μεγάλος, συνεπώς, πολλές από αυτές τις αλληλεπιδράσεις είναι πιθανόν να συμβούν. Η μελέτη σημειώνει ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να έχουν μειωμένη ικανότητα να αντέξουν ακραίες συστηματικές συγκεντρώσεις του φαρμάκου, κάτι που τους καθιστά πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών. Πηγή: Medical News Today

Σήμα στα φάρμακα που βρίσκονται υπό συμπληρωματική επιτήρηση

Από το Σεπτέμβριο του 2013 θα φάρμακα που βρίσκονται υπό συμπληρωματική επιτήρηση θα φέρουν ένα ειδικό σήμα στο φυλλάδιο οδηγιών, το οποίο θα έχει τη μορφή ανεστραμμένου τριγώνου.

H νομική πράξη για την εφαρμογή του μέτρου εγκρίθηκε την Πέμπτη από την Κομισιόν. Το σήμα θα επιτρέψει στους ασθενείς και επαγγελματίες του τομέα της υγείας να μπορούν να αναγνωρίζουν εύκολα τα φάρμακα που βρίσκονται υπό συμπληρωματική επιτήρηση, και το συνοδευτικό κείμενο θα τους ενθαρρύνει να αναφέρουν κάθε απροσδόκητη παρενέργεια μέσω των εθνικών συστημάτων αναφοράς.

Ειδικότερα, το σήμα θα χρησιμοποιείται για να προσδιορίζει εκείνα τα φαρμακευτικά προϊόντα που υπόκεινται σε συμπληρωματική επιτήρηση, όπως:

-Όλα τα φάρμακα τα οποία έλαβαν άδεια κυκλοφορίας μετά την 1η Ιανουαρίου 2011 και περιέχουν μια νέα δραστική ουσία.

-Τα βιολογικά φαρμακευτικά προϊόντα, όπως εμβόλια ή παράγωγα προϊόντα πλάσματος, τα οποία έλαβαν άδεια κυκλοφορίας μετά την 1η Ιανουαρίου 2011.

-Προϊόντα για τα οποία απαιτούνται ορισμένες συμπληρωματικές πληροφορίες μετά τη χορήγηση της άδειας κυκλοφορίας, ή για τα οποία η άδεια υπόκειται σε όρους ή περιορισμούς όσον αφορά την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση τους.

Αναφερόμενος στη σημερινή απόφαση, ο αρμόδιος Επίτροπος για την υγεία και την προστασία του καταναλωτή Τόνιο Μποργκ, δήλωσε ότι το σήμα θα αναγνωρίζεται εύκολα από τους ασθενείς και τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας, ενώ θα συμβάλει στην απόκτηση περισσότερων και καλύτερων πληροφοριών από αυτούς σχετικά με τις πιθανές παρενέργειες ενός φαρμάκου οι οποίες στη συνέχεια θα μπορούν να μελετηθούν διεξοδικά. «Η πιο δραστήρια συμμετοχή των ασθενών στην αναφορά των παρενεργειών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ευρωπαϊκού συστήματος φαρμακοεπαγρύπνησης και – αφού καθιερωθεί – το νέο σύμβολο θα συμβάλει στην ενίσχυση του συστήματος που είναι ήδη ένα από τα πλέον προηγμένα παγκοσμίως», κατέληξε ο Επίτροπος.

Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, όταν ένα φάρμακο έχει λάβει άδεια κυκλοφορίας στην Ένωση και διατίθεται στην αγορά, η ασφάλειά του επιτηρείται καθόλη τη διάρκεια της ζωής του για να εξασφαλίζεται ότι, σε περίπτωση εμφάνισης ανεπιθύμητων αντιδράσεων που παρουσιάζουν απαράδεκτο επίπεδο κινδύνου υπό κανονικές συνθήκες χρήσης, αποσύρεται ταχέως από την αγορά. Αυτό γίνεται μέσω του συστήματος φαρμακοεπαγρύπνησης της ΕΕ.

Το σύστημα φαρμακοεπαγρύπνησης της ΕΕ θεωρείται από τα πιο προηγμένα και ολοκληρωμένα συστήματα στον κόσμο και εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας σε ολόκληρη την Ένωση. Η νομοθεσία της ΕΕ για τη φαρμακοεπαγρύπνησηυποβλήθηκε σε εκτεταμένη αναθεώρηση που είχε ως αποτέλεσμα την έγκριση νέας νομοθεσίας το 2010, με σκοπό την ενίσχυση και τον εξορθολογισμό του συστήματος για την επιτήρηση της ασφάλειας των φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά και τη βελτίωση της ασφάλειας των ασθενών και της δημόσιας υγείας μέσω της βελτίωσης της πρόληψης, του εντοπισμού και της αξιολόγησης των ανεπιθύμητων αντιδράσεων στα φάρμακα.
http://www.kathimerini.com.cy/index.php?pageaction=kat&modid=1&artid=125515