ΠΦΥ 1

Στο χώρο της υγείας στη Χώρα μας συμβαίνει το εξής παράδοξο. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο «Η υγεία με μια ματιά ? 2007» δαπανούμε ένα μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ για την υγεία μας ( βλέπε πίνακα ). Οι δημόσιες δαπάνες στο ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύουν το 4,3 %, που στη Χώρα μας χαρίζει τη μοναδικότητα να έχει τις χαμηλότερες δημόσιες δαπάνες για την υγεία μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Αντίθετα οι ιδιωτικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν το 5,8 % ποσοστό που μας κατατάσσει στη 2η θέση μετά τις ΗΠΑ και χωρίς βέβαια στο ποσοστό αυτό να συνυπολογισθούν χρήματα που διακινούνται στο χώρο της παραοικονομίας (φακελάκια κ.λ.π ).

Ποιο είναι το παράδοξο ;
Ένας από τους βασικότερους σκοπούς των δαπανών υγείας είναι η επέκταση του προσδόκιμου επιβίωσης του πληθυσμού. Παρά λοιπόν το συνολικό μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ (ιδιωτικές και δημόσιες δαπάνες μαζί) που δαπανάμε για την υγεία στη Χώρα μας το προσδόκιμο ζωής ελαττώνεται. Έτσι η Χώρα μας το 1991 κατατασσόταν στη 2η θέση, μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2001 κατείχε την 7η και την 11η το 2004. Φαίνεται δηλαδή ότι η αποτελεσματικότητα των δαπανών δεν είναι μόνο θέμα οικονομικό. Οι δαπάνες στη Χώρα μας διογκώνονται και αντί να ενισχύουν την υγεία του πληθυσμού τροφοδοτούν ένα από ότι φαίνεται αναποτελεσματικό σύστημα, που βασίζεται σε μια ξεπερασμένη ιατροκεντρική αντίληψη για την υγεία. Αυτό συμβαίνει γιατί η αντίληψη αυτή ευνοεί την αγορά, της οποίας τα κέρδη προκύπτουν από τη διαχείριση της ασθένειας και όχι της υγείας του πληθυσμού. Έτσι για παράδειγμα ως Χώρα κατέχουμε την πρώτη θέση σε ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού, που καπνίζει καθημερινά, ενώ παράλληλα υπολογίζεται ότι 20.000 περίπου άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας του καπνίσματος. Τα χρήματα λοιπόν στην αγορά της υγείας προκύπτουν από τη διαχείριση της ασθένειας αυτών που νόσησαν εξαιτίας του καπνίσματος και όχι φυσικά από δράσεις που στόχο θα είχαν να αλλάξουν τις συνήθειες του πληθυσμού.
Αναποτελεσματικότητα αλλά και οικονομικό αδιέξοδο του συστήματος, είναι τα δύο στοιχεία, τα οποία έχουν επιβάλει τον προσδιορισμό της υγείας μέσα από μία άλλη θεώρηση. Η θεώρηση αυτή διαμορφώνει πλέον ένα άλλο μοντέλο, που αντιπαρατίθεται στο Ιατροκεντρικό, σύμφωνα με το οποίο οι δυνάμεις που επιδρούν στη διαμόρφωση των βασικών διαστάσεων της υγείας σχηματικά είναι :

* Βιολογικοί παράγοντες ( ηλικία, φύλο, κληρονομικότητα )
* Περιβαντολλογικοί κοινωνικοί, οικονομικοί παράγοντες
* Άμεσο περιβάλλον ( κατοικία, εργασία, υπηρεσίες υγείας )
* Παράγοντες που σχετίζονται με δράσεις και συμπεριφορές.

(Μάλιστα σε μία προσπάθεια ποσοτικοποίησης των παραπάνω παραγόντων εκτιμάται ότι η υγεία ενός ατόμου ή πληθυσμού εξαρτάται κατά 20 % από βιολογικούς παράγοντες, 20 ? 30 % από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, 10 ? 20 % από τις υπηρεσίες υγείας και κατά 40 ? 50 % από την ανθρώπινη συμπεριφορά ).
Η νέα αυτή θεώρηση της υγείας προωθείται με την ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ( ΠΦΥ ), που ήδη από τη δεκαετία του ?70 αποκτά κινηματικό χαρακτήρα στο χώρο της υγείας και κωδικοποιείται στη Διεθνή Διάσκεψη που συνδιοργάνωσαν στην Άλμα Ατα η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Unicef το Νοέμβριο του 1978 ( στην οποία συμμετείχε και έχει συνυπογράψει η Χώρα μας).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Π.Φ.Υ.
Ο όρος «φροντίδα» χρησιμοποιείται γιατί είναι ευρύτερος της «περίθαλψης» και υποδηλώνει ότι στόχος είναι να προληφθεί η αρρώστια και να περιφρουρηθεί η υγεία. Προϋποθέτει δηλαδή παρέμβαση σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, εκεί που ζει ο κόσμος, εκεί που εργάζεται, που κοιμάται, που τρώει.
Το πρώτο χαρακτηριστικό της ΠΦΥ είναι ότι θέτει την υγεία ως σημαντικό κοινωνικό αγαθό και αποκλείει την υιοθέτηση «ιδιωτικοοικονομικών» κριτηρίων.
Η ΠΦΥ επενδύει σε ανθρώπινο δυναμικό, σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη σήμερα που είναι η επένδυση στην τεχνολογία.
Ενώ το κύριο μοντέλο των υπηρεσιών υγείας σήμερα είναι ιατροκεντρικό, η ΠΦΥ βασίζεται στην «ομάδα υγείας». Ο γιατρός εδώ είναι ένας και είναι ισότιμος με τον νοσηλευτή, με τον επισκέπτη υγείας, τον κοινωνικό λειτουργό, τον ψυχολόγο, κ.λπ. Η ΠΦΥ θέλει να δει το πρόβλημα υγεία μέσα από την ολότητά του.
Η ΠΦΥ δεν βλέπει μόνο το άτομο, αλλά τον πληθυσμό. Εξετάζει τις συνθήκες ζωής, τις κοινωνικές ανισότητες που παράγουν ανισότητες και στην υγεία, τις κακές συνθήκες περιβάλλοντος, εργασίας, διατροφής, κατοικίας, κ.λπ.
Η ΠΦΥ δεν νοείται χωρίς τη συμμετοχή του πληθυσμού στις αποφάσεις, με τη μορφή κοινοτικών ομάδων υγείας που μαζί με τους επαγγελματίες υγείας σχεδιάζουν τις υπηρεσίες υγείας με βάση τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού.

Μετά από όλα αυτά η απάντηση στο ερώτημα γιατί στην Ελλάδα δεν έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα ΠΦΥ με τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι απλή. Η ανάπτυξη του θα σήμαινε την ανατροπή του πολιτικού μονόδρομου που έχει επιβληθεί τα τελευταία χρόνια, στη Χώρα μας και οδηγεί με απόλυτη συνέπεια στη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα της υγείας και τη διόγκωση των πάσης φύσεως ιδιωτικών κλινικών και διαγνωστικών κέ